ΒΙΩΣΙΜΗ ΠΟΛΗ...2012μΧ

"Η πόλη" Γ. Ψυχοπαίδης

Ως το 2030, εκτιμάται,ότι  οι αναπτυσσόμενες χώρες  παγκόσμια, θα έχουν τριπλασιάσει την έκταση των πόλεων, ενώ οι ανεπτυγμένες θα τον έχουν αυξήσει κατά 2,5 φορές. Τι μπορεί λοιπόν να κάνει μια πόλη σήμερα, βιώσιμη, σήμερα που έχουν έρθει τα πάνω κάτω, λόγω της κρίσης της οικονομίας, των ανθρωπίνων  σχέσεων, των αξιών και παράλληλα την απειλή της κλιματικής αλλαγής. Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχει η πόλη που διαμορφώνεται, ώστε οι κάτοικοί της να εξασφαλίζουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης.

Ο κίνδυνος να μετατραπούν οι ελληνικές μεγαλουπόλεις σε εγκαταλελειμμένες κοινωνίες με όλες τις συνέπειες, είναι μεγάλος. Το κέντρο των πόλεων έχει απαξιωθεί με παρατημένα κτίρια, παραμένει οικονομικά αδύναμο, κενό από χρήσεις, ενώ χαρακτηρίζεται από γκέτο λαθρομεταναστών και τοξικομανών. Εγκληματικότητα, αυτοδικία, πείνα, έλλειψη συνθηκών υγιεινής, φτώχια πλήττουν όλο και περισσότερο τον άνθρωπο της πόλης. Η περιφέρεια που χαρακτηριζόταν από την ευμάρεια των ανώτερων εισοδηματικά τάξεων εμπλουτίστηκε μέσω της οικιστικής ανάπτυξης με τη λεγόμενη μεσαία τάξη η οποία σήμερα, αδυνατεί να στηρίξει οικονομικά την επιλογή της για αποκέντρωση.

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, περίπου το 59% του παγκόσμιου πληθυσμού θα κατοικεί σε αστικές περιοχές μέχρι το 2030. Κάθε χρόνο ο αριθμός των ανθρώπων που ζει σε μικρές ή μεγάλες πόλεις αυξάνεται κατά 67 εκατομμύρια κατά μέσον όρο.  Παράλληλα προβλέπεται ότι θα ευνοηθεί η  περιαστική  ανάπτυξη, λόγω εγκατάστασης  ζωνών κατοικίας και οικονομικής δραστηριότητας σε μεταβατικές ζώνες ανάμεσα στις πόλεις και την ύπαιθρο λόγω της φτηνής εργατικής γης αλλά και του μειωμένου  κόστους μεταφοράς του εργατικού δυναμικού στο τόπο εργασίας.

Η διαβίωση μέσα στην πόλη έχει οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική  διάσταση με τους τομείς αυτούς να αλληλεπιδρούν.  Είναι άραγε εφικτό να δοθεί διέξοδο σε όλους τους τομείς, με κατάλληλες πολιτικές επιλογές,  με την οργάνωση των τοπικών κοινωνιών, με τη  βελτίωση  του φυσικού περιβάλλοντος της πόλης, με την δημιουργία εναλλακτικής απασχόλησης και δραστηριοποίησης;

Η παρέμβαση  των επιστημόνων και η διεπιστημονική συνεργασία μπορεί να οδηγήσει σε πιο ολοκληρωμένες λύσεις αντιμετώπισης των δυσκολιών και σχεδιασμού νέων προτάσεων που θα αναζωογονήσουν  τη πόλη. Στις μέρες μας, οι απόψεις των εκπροσώπων του τύπου και οι κομματικές γραμμές ορίζουν τις ζωές των ανθρώπων επιβεβαιώνοντας την έλλειψη δημοκρατίας που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Η κοινωνία  έχει πειστεί ότι ίσως μπορεί να αλλάξει τα κακώς κείμενα μέσω του εθελοντισμού, λόγω της πολιτικής ανεπάρκειας, αλλά και της  ελλιπούς παρουσίας  του πνευματικού και επιστημονικού χώρου να στηρίξει τις ανάγκες της ζωής μέσα στη πόλη.

Η πόλη του μέλλοντος μας όμως, είναι μια πόλη που θα βάζει άλλες προτεραιότητες και θα έχει διαφορετική προσέγγιση για την ζωή μέσα σε αυτή και δεν μπορεί παρά να είναι μια πράσινη πόλη με ανθρώπινη κλίμακα. Η ελληνική πολιτεία δεν πείθει ότι «προσπαθεί» να εφαρμόσει φιλοπεριβαλλοντική πολιτική, αναπτύσσει  φοροεισπραχτικούς μηχανισμούς, επιβάλλει πρόστιμα και βάζει τον πολίτη να πληρώνει για αποσπασματική ενεργειακή αναβάθμιση.  Οι ειδικοί επιστήμονες από δημιουργικοί σχεδιαστές και μελετητές του δομημένου περιβάλλοντος, άλλοτε μετατρέπονται  σε απονευρωμένους  γραφειοκράτες πιστοποίησης, άλλοτε  σε εκφραστές της παγκοσμιοποιημένης  αισθητικής και λογικής.

Έχουμε ανάγκη από μια πόλη ζωντανή, ασφαλή που θα μας γεμίζει ενέργεια, θα μας οδηγεί μέσα από πράσινους δρόμους, θα μας ταξιδεύει σε μονοπάτια πολιτισμού, θα μας συνδέει με το ιστορικό παρελθόν μας,  θα μας συσπειρώνει γύρω από αλληλέγγυες γειτονιές.

Οι ελεύθεροι χώροι και οι χώροι πρασίνου μπορούν να λειτουργήσουν σαν ομφαλοί μιας τέτοιας πόλης, ως χώροι συνάθροισης που θα προσφέρουν  ανθρώπινη επαφή, ψυχαγωγία, χαλάρωση, πολιτισμό, άθληση. Από το central park της Νέας Υόρκης ξεκίνησε το «Shakespeare in the park» από μια ομάδα ηθοποιών που δίνει παραστάσεις, και έχει εξαπλωθεί σε πολλές χώρες γιατί βρήκε μεγάλη ανταπόκριση από τον κόσμο.

Η κακή ψυχολογία των κατοίκων, το άγχος, οι καταθλιπτικές συμπεριφορές μπορούν να απαλυνθούν μέσα σε ένα πιο πράσινο περιβάλλον. Η επαναπρόσληψη του φυσικού τοπίου στην πόλη με τις φυτοκοινωνίες του αγροτικού και περιαστικού τοπίου να εισέρχονται μέσα σε αυτήν, δημιουργεί συναισθήματα ελευθερίας και ισορροπίας  στον άνθρωπο της πόλης.

Οι ελεύθεροι χώροι υπό προϋποθέσεις και μετά από μελέτη μπορούν να διατεθούν για παραγωγή τροφής (λαχανικά, φρούτα). Η αστική λαχανοκομία δεν είναι κάτι καινούργιο, έχει δοκιμαστεί σε πολλές διαφορετικές κοινωνίες. Απαιτεί  πολύ προσεκτικούς χειρισμούς όμως, για να μην απογοητευτούν οι αστοί γεωργοί  και καταλήξει μια ουτοπία. Δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την πρόθεση αλλά ούτε και την ικανότητα να καλλιεργήσουν τη γη. Θα πρέπει να γίνεται από αυτούς που εκδηλώνουν ενδιαφέρον, με συγκεκριμένο λειτουργικό καθεστώς, με τη στήριξη γεωπόνου κατά  τη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας.

 Πολύ μεγάλη σημασία πρέπει να δοθεί στην αειφορία των αστικών αυτών οικοσυστημάτων. Τα υποβαθμισμένα και ασταθή οικοσυστήματα της πόλης μπορούν να αποκτήσουν ζωή  με τη δημιουργία προϋποθέσεων για την αύξηση της βιοποικιλότητας και με   προσπάθεια να γίνουν πιο ισορροπημένα και  αυτότροφα με την έννοια του περιορισμού των εξωτερικών εισροών προς αυτά. Επίσης μεγάλη συμβολή στη εξυγίανση του αστικού περιβάλλοντος θα μπορούσαν να προσφέρουν τα περιαστικά οικοσυστήματα που λόγω πυρκαγιών, ή ανθρώπινων παρεμβάσεων έχουν χάσει τη σημασία τους.

Το καθαρό περιβάλλον, ο καθαρός αέρας, είναι προϋπόθεση για την καλή υγεία των κατοίκων. Η συγκράτηση ρύπων και σωματιδίων από τα δέντρα έχει σημαντικό αντίκτυπο στο επίπεδο ζωής. Τόσο το πράσινο όσο και η χρήση εναλλακτικής μετακίνησης (ποδήλατο, περπάτημα) βοηθάει προς αυτή την κατεύθυνση.

Οι αστικές αναπλάσεις καλούνται να δώσουν λύσεις και να ξορκίσουν το κακό, σε υποβαθμισμένες περιοχές της πόλης. Θα μπορούσαν να φέρουν καλά αποτελέσματα, όταν δεν θα εμπλέκονται τοπικά συμφέροντα με ψηφοθηρικές απαιτήσεις, όταν αντιμετωπίζονται διεπιστημονικά, σαν ένα σύστημα πολυπαραγοντικό  που επαναπροσδιορίζει τις χρήσεις  του και ακολουθεί αρχές πιο φιλικές για τον άνθρωπο.

Η μείωση της κατανάλωσης της ενέργειας είναι εφικτή ακολουθώντας κανόνες βιοκλιματικού σχεδιασμού, της εκμετάλλευσης του ήλιου, του αέρα, του νερού, του εδάφους, της  επανάχρησης υλικών. Άλλωστε η εξοικονόμηση ενέργειας έχει και οικονομικό αντίκτυπο τόσο σαν αποτέλεσμα όσο και στην επιχειρηματική ανάπτυξη πράσινων εφαρμογών. Τα ανταποδοτικά οφέλη για την κοινωνία που αποδέχεται τον εναλλακτικό αυτό τρόπο λειτουργίας είναι τεράστια.

Κάποιοι μπορεί να σκεφτούν γνωστά όλα αυτά αλλά πως μπορούν να γίνουν πράξη και ειδικά σήμερα που υπάρχει οικονομική στενότητα και πολιτική αβουλία. Η ιστορία έχει δείξει ότι όταν μια κοινωνία ξεκινά να ονειρεύεται, να θέτει στόχους, να ξέρει που θέλει να φτάσει και το γιατί, τότε θα βρει τον τρόπο. Απλά θα πρέπει να αφυπνιστεί, να πιστέψει στη δύναμή της και να μην φοβάται να διεκδικεί. Όσο για την πολιτική και τους πολιτικούς μάλλον θα αναγκαστούν να ακολουθήσουν  τις ανάγκες της κοινωνίας,  γιατί αλλιώς θα κινδυνεύσουν να μείνουν στο περιθώριο.

Κατσογιάννη Σταυρούλα

Γεωπόνος - Αρχιτέκτων τοπίου