Συμμετέχει, μελετά, αρθρογραφεί, ταξιδεύει, ενημερώνεται με στόχο να προσφέρει όσο μπορεί στην αναβάθμιση του τοπίου που μας περιβάλλει.

Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου 2010

Ακούγεται γλαφυρό, σαν να συμβαίνει μόνο στα παραμύθια και όμως ο δήμος Ρέντη μαζί με την Νομαρχία Πειραιά κατάφεραν να διώξουν μία μονάδα παραγωγής τσιμέντου από τον δήμο  και να τον μετατρέψουν σε χώρο πρασίνου. Το οικόπεδο της εταιρείας ΕΤΜΠΕΤΟ βρίσκεται ακριβώς δίπλα από τα γήπεδα  βόλευ του Ολυμπιακού και παραδίπλα από τον αυτοκινητόδρομο του Κηφισού. Η παραγωγή σκόνης και  αιωρούμενων σωματιδίων δίπλα από έναν χώρο άθλησης είναι εγκληματική.  Το 2008 μετά από μακροχρόνιο αγώνα η μονάδα παραγωγής τσιμέντου απομακρύνθηκε και ο δήμος αγόρασε το οικόπεδο για να  διαμορφώσει τον περιβάλλοντα χώρο του  και να το παραδώσει στους δημότες του.
Σήμερα στις πόλεις οι ελεύθεροι χώροι για δεντροφύτευση είναι λίγοι, τα πάρκα μικρά  αλλά πρέπει να κατανοήσουμε ότι η  ύπαρξη των δέντρων μέσα στην πόλη είναι βιολογική ανάγκη και όχι μόνο αισθητική. Μια σειρά εκδηλώσεων πραγματοποιηθήκαν στο οικόπεδο με στόχο την ευαισθητοποίηση των πολιτών, με τελευταία την συναυλία του Φ. Πλιάτσικα-Μ. Στρατή.    

Σταυρούλα Κατσογιάννη
γεωπόνος-αρχιτέκτων τοπίου

Πέμπτη 2 Σεπτεμβρίου 2010

ΕΝΑΣ ΚΗΠΟΣ ΑΝΟΙΓΕΙ ΤΙΣ ΠΟΡΤΕΣ ΤΟΥ

ΕΝΑΣ ΚΗΠΟΣ ΑΝΟΙΓΕΙ ΤΙΣ ΠΟΡΤΕΣ ΤΟΥ

Ο κήπος του προεδρικού μεγάρου



Ο κήπος του προεδρικού μεγάρου χωροταξικά αποτελεί συνέχεια του εθνικού κήπου προς τα ανατολικά. Πριν το 1897 που έγινε η χάραξη της Ηρώδου Αττικού και η αποπεράτωση του ανακτόρου του διαδόχου, ο χώρος ήταν ενιαίος και αποτελούσε τον λαχανόκηπο που κάλυπτε τις διατροφικές ανάγκες της βασιλικής οικογένειας. Η επιλογή του συγκεκριμένου χώρου για την καλλιέργεια των λαχανικών δεν ήταν τυχαία μιας και ήταν δίπλα στις όχθες του Ιλισού, γεγονός που εξασφάλιζε πολύ καλό εδαφικό υπόστρωμα πλούσιο σε οργανική ουσία αλλά και νερό.
Επιφάνειες χλοοτάπητα δεξιά και αριστερά των μονοπατιών δημιουργούν αίσθηση ελευθερίας κίνησης
Ο περιβάλλον χώρος του προεδρικού μεγάρου καταλαμβάνει έκταση 25 στρεμμάτων και αποτελεί ένα μεγάλο οικοδομικό τετράγωνο που ορίζεται από τις οδούς Ηρώδου Αττικού- Π.Αραβαντινού- Ησιόδου-Μελεάγρου- Β.Γεωργίου του Β΄. Σχεδιαστικά παρατηρούνται τρεις διαφορετικές τάσεις που εξομαλύνονται με την επανάληψη φυτών και στοιχείων που δένουν αρμονικά μεταξύ τους και δίνουν έμφαση στην ποικιλία. Ακολουθείται το χαρακτηριστικό των επίσημων τοπίων όπου οι άξονες κίνησης είναι ισορροπημένοι και στις δυο πλευρές τους από πλευράς φυτικού υλικού. Η βλάστηση δεν δημιουργεί συμπαγείς φυτικές μάζες, τα δέντρα κυριαρχούν είτε σε δεντροστοιχίες είτε σαν μονάδες. Μεγάλες επιφάνειες χλοοτάπητα επιτρέπουν στο βλέμμα να διαπερνά το χώρο από άκρη σε άκρη. Δύο είσοδοι χρησιμοποιούνται, μία από την Ηρώδου Αττικού η κύρια και μία από την Β.Γεωργίου Β΄, που οδηγούν στον κήπο που είναι χωρισμένος σε τρία επίπεδα.

Ας ξεκινήσει η περιήγησή μας από την κεντρική είσοδο στην Ηρώδου Αττικού ακολουθώντας τα δύο ημικυκλικά μονοπάτια που οδηγούν στο κτήριο. Η επιλογή της φύτευσης καθώς και η χάραξη του συγκεκριμένου μονοπατιού δεν έγιναν τυχαία. Ο περιβάλλον χώρος της εισόδου ήταν επιθυμητό να δημιουργεί στους Αθηναίους της εποχής, το αίσθημα της διαφάνειας και της προσέγγισης στο κτήριο, γι’ αυτό και δεν δημιουργήθηκε κάποιος ισχυρός φράχτης στην περίφραξη ούτε κατά μήκος των μονοπατιών. Το αίσθημα αυτής της εξωστρέφειας ενίσχυε και το μονοπάτι σε σχήμα ανοιχτής αγκαλιάς που οδηγεί στο κτήριο. Στην περίφραξη φυτεύονται μανταρινιές ενώ κατά μήκος του κεντρικού μονοπατιού οι μπάλες από βιβούρνα, αγγελικές και δάφνες προσδίδουν γαλλική φινέτσα στον κήπο. Στο κεντρικό τμήμα κυριαρχούν τα πλατάνια, οι φοίνικες τα κυπαρίσσια ενώ δεν θα μπορούσε να μην γίνεται αναφορά σημειακά και στην Ελιά το δέντρο που έδωσε το όνομα σε αυτή την πόλη.
Υπερυψωμένο συντριβάνι στο κέντρο παραλληλόγραμμων παρτεριών

Η βοηθητική είσοδος επί της Β. Γεωργίου του Β’ οδηγεί στην πίσω πλευρά του πρώτου επίπεδου όπου το κτήριο δεσπόζει στα δεξιά, ενώ αριστερά υπάρχει ένας περιτοιχισμένος κήπος με νεραντζιές φυτεμένες κατά μήκος χωμάτινων μονοπατιών. Η εδαφοκάλυψη των επιμέρους παραλληλόγραμμων παρτεριών γίνεται κυρίως με κισσό (Hedera helix) και βίγκα (Vinca minor). Τα μονοπάτια οδηγούν σε ένα κεντρικό στοιχείο νερού, ένα υπερυψωμένο κύπελλο. Ο σχεδιασμός φαίνεται να είναι επηρεασμένος από τους κήπους της Μεσοποταμίας και της Μαυριτανίας. Επιβλητική είναι η παρουσία τριών δέντρων αριάς (Quercus ilex) που προϊδεάζουν για το τι θα ακολουθήσει.

Επιβλητική η μαρμάρινη σκάλα που οδηγεί στον κήπο αλλά επίσης εντυπωσιακά τα δυο κανάρια πεύκα.
Απέναντι από την πίσω έξοδο του μεγάρου στον κήπο, επιφάνειες χλοοτάπητα με λίγους θάμνους και δύο πανύψηλα Πεύκα (Pinus canariensis), οριοθετούνται από το μαρμάρινο μονοπάτι. Κάτω από τον ίσκιο των πεύκων αναπαύεται η «ξαπλωμένη» ένα από τα δύο έργα του Γιάννη Παππά που βρίσκονται εδώ.

Πριν το 1974 η είσοδος στο κατώτερο και μεγαλύτερο επίπεδο του κήπου γινόταν από μια στενή σκάλα που οδηγούσε σε δύο οφιοειδή μονοπάτια που βλέπουμε ακόμα και σήμερα κοντά στο όριο με την Ηρώδου Αττικού. Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέθετε κάθε χρόνο στον κήπο, δεξίωση στους εκπροσώπους της εξουσίας του τόπου, με αποτέλεσμα η σκάλα να μην πληρεί τις προδιαγραφές και να κατασκευαστεί μια νέα μαρμάρινη που έδωσε μεγαλειώδες ύφος. Δεξιά και αριστερά του πλατύσκαλου δημιουργήθηκε ένα νέο επίπεδο που απαλύνει την υψομετρική διαφορά των άλλων δύο, σχηματίζοντας δύο παρτέρια όπου φυτεύτηκαν νεραντζιές.

Το αέρινο έργο του Ζογγολόπουλου, το «Τel Νeant», βρίσκεται σε περίοπτη θέση στην ευθεία του κεντρικού διαδρόμου.
Κατεβαίνοντας τη σκάλα η κεντρική αλέα με τα κυπαρίσσια που οδηγεί στην πισίνα εντυπωσιάζει. Ας μη βιαστεί όμως κανείς να τη διαβεί και ας περιηγηθεί μέσω των ακτινωτών μονοπατιών από την μια άκρη ως την άλλη. Τα πλατώματα που χωρίζονται από τους διαδρόμους κίνησης δεν κρύβονται πίσω από μπορντούρες, αλλά είναι επιφάνειες ανοιχτές. Το επίπεδο αυτό έχει στοιχεία Αγγλικού ρυθμού που του προσδίδουν ρομαντικό χαρακτήρα. Η κυριαρχία των αειθαλών δέντρων είναι φανερή όπως φανερές είναι και οι επιπτώσεις της σκίασης στον υποόροφο της βλάστησης. Η κλίμακα χώρου και δέντρων ίσως να φάνταζε υπερβολική σε ένα ιδιωτικό κήπο, σε αντίθεση με τον συγκεκριμένο χώρο τα ψηλόκορμα δέντρα τονίζουν την ιστορικότητα και την μνημειακή του αξία.
Μαρμάρινη κρήνη κάτω από τον ίσκιο της χαρουπιάς.
Τα στοιχεία του νερού (μαρμάρινη κρήνη, πισίνα, συντριβάνι) έχουν διακριτική παρουσία από άποψη μεγέθους, χωροθέτησης, δημιουργίας ακουστικών ερεθισμάτων. Η πισίνα σήμερα παραμένει αδειανή φαντάζομαι για λόγους οικονομίας κόστους συντήρησης και κατανάλωσης νερού μιας και δεν διαθέτει μηχανισμό ανακύκλωσης νερού.
Πήλινες γλάστρες με αθάνατους έχουν τοποθετηθεί συμμετρικά πάνω στον τοίχο αντιστήριξης του δευτέρου επιπέδου ενώ μαρμάρινα φυτοδοχεία με ανάγλυφες παραστάσεις έχουν τοποθετηθεί κοντά στο περίπτερο για να προσθέτουν χρώμα.

Το 2000 έγιναν εργασίες ανάπλασης του κήπου. Ενισχύθηκε ο φωτισμός τόσο με ενδοδαπέδια φωτιστικά όσο και με κολώνες. Εγκαταστάθηκε σύστημα αυτόματης άρδευσης, πλακοστρώθηκαν στην πλειοψηφία τους τα μονοπάτια με το βυζαντινού τύπου μοτίβο που προυπήρχε στο κεντρικό μονοπάτι με τα κυπαρίσσια. Ο χλοοτάπητας ανανεώθηκε με την προσθήκη προκατασκευασμένου. Προβλήματα όμως σκίασης καθώς και προσβολής του από την κάμπια (αγρότιδα) οδήγησαν στην ξήρανσή του. Ο κήπος αρδεύεται με νερό που καταφτάνει από το υδραγωγείο του Αγ. Θωμά (Γουδί) στον εθνικό κήπο. Τους καλοκαιρινούς μήνες όμως δεν επαρκεί και απαιτείται σωστή διαχείριση του.

Από τον κήπο λείπει το άρωμα και το χρώμα και μάλλον θα έπρεπε να αξιοποιηθούν περισσότερο οι ηλιαζόμενοι χώροι και να δημιουργηθούν ανθώνες σε σωστή κλίμακα. Προβλήματα φυτοπροστασίας αντιμετωπίζουν κυρίως τα κυπαρίσσια από ξυλοφάγα έντομα, τα πλατάνια από μύκητα, οι νεραντζιές από εντομολογικές προσβολές, και οι δάφνες Απόλλωνος υποφέρουν από κοκκοειδή. Είναι πολύ δύσκολο να επέμβει κανείς για την φυτοπροστασία των φυτών κυρίως λόγω του μεγέθους τους αλλά και γιατί βρίσκονται μέσα σε κατοικημένη περιοχή.
Αντικαταστάσεις φυτεύσεων έχουν γίνει όλα αυτά τα χρόνια και θα γίνονται προσέχοντας πάντα να μην αλλοιωθεί το ύφος του κήπου.
 Βαθμιδωτή σύνθεση υπέρικου-βερβερίδας-δάφνης Απόλλωνος.
Εκατόν σαράντα φυτικά είδη συνυπάρχουν, κυρίως φυτά της ελληνικής χλωρίδας, όπως:

• Δέντρα αριά, δρυς χνοώδης, κυπαρίσσι, πλάτανος, γκίνγκο, ερυθρίνη, πεύκα, καζουαρίνα, εσπεριδοειδή (όλα τα είδη εκτός από περγαμόντο), φοίνικες, ελιές, χαρουπιές, φίκος ελάστικα, μουσμουλιά, κοκορεβυθιά, προύνος,

• Θάμνοι - ποώδη ταξός, ρούσκος, βερβερίδες, αγγελικές, βιβούρνα, δάφνες Απόλλωνος, λυγαριά, ιουστίτσια, τούγια, τεύκριο, ελαίαγνος, πικροδάφνη, πουρνάρι, υπέρικο, τριαντάφυλλα, πολύγαλα, άκανθας σελόσια, κλιβία, ασπιδίστρια, χλωρόφυτα, βίγκα,

• Αναρριχητικά γλυστίνια, βιγνόνια ονυχωτή, βιγνόνια μεγανθής, βουκαμβίλια, πλουμπάγκο, αγιόκλημα, κίτρινο γιασεμί, κισσός,

• Εποχιακά βιγόνια, σάλβια, έρωτας, κ.α.

Σήμερα ο κήπος φροντίζεται από οκτώ κηπουρούς και από το 1997 απασχολείται μόνιμα γεωπόνος. Μέχρι τότε ο εκάστοτε διευθυντής του εθνικού κήπου επέβλεπε την συντήρηση του κήπου.
Κοτσύφια, καρακάξες, σπουργίτια, χελώνες αναζητούν την τροφή τους καθημερινά στον κήπο.

Ο κήπος αποτελεί ένα ζωντανό οικοσύστημα που επηρεάζεται από ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες. Τα αιωνόβια δέντρα του χρήζουν προστασίας, η ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα, η αλλαγή της κίνησης του αέρα λόγω της δόμησης, οι ακραίες θερμοκρασίες (καύσωνες, παγετοί) θέτουν σε κίνδυνο την βιωσιμότητα τους. Υπάρχει ανάγκη σύνταξης ενός μητρώου για κάθε δέντρο χωριστά, όπου θα παρακολουθούνται και θα καταγράφονται τα πάντα γι αυτό (κλαδεύσεις, ασθένειες, καλλιεργητικοί χειρισμοί κλπ.). Ο περιβάλλον χώρος του προεδρικού μεγάρου και τα στοιχεία που τον απαρτίζουν αποτελούν δείκτες ιστορικών γεγονότων ξυπνούν μνήμες άλλων εποχών, γεγονός που επιβάλλει την ανάγκη εκπόνησης μελέτης προστασίας ανάδειξης και διαχείρισης του κήπου, ώστε να περιδιαβαίνουν σε αυτόν και οι επόμενες γενιές.


Δεντροστοιχία με αριές που το φως ρίχνει τις φυλλωσιές τους πάνω στο χωμάτινο μονοπάτι. 



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΝΤΑΦΗΣ ΣΠΥΡΟΣ «Δασοκομία πόλεων»

ΤΑΜΒΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ «Κατάλογος καλλωπιστικών φυτών εθνικού κήπου»

ΡΟΙΔΗΣ Χ.,ΣΕΚΛΙΖΙΩΤΗΣ Σ., ΣΚΟΤΙΔΑ Α. «Στοιχεία Αρχιτεκτονικής Τοπίου»



ΚΕΙΜΕΝΟ – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΚΑΤΣΟΓΙΑΝΝΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ

Γεωπόνος Msc αρχιτέκτων τοπίου

Καβαλότι 4, Αθήνα 11742

Τηλ 6932251253



To παραπάνω άρθρο έχει δημοσιευτεί στο ηλεκτρονικό περιοδικό www.greekarchitects.gr