Συμμετέχει, μελετά, αρθρογραφεί, ταξιδεύει, ενημερώνεται με στόχο να προσφέρει όσο μπορεί στην αναβάθμιση του τοπίου που μας περιβάλλει.

Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 2012

TO ΔΑΣΟΣ ΠΟΥ ΛΑΧΤΑΡΙΖΕΣ ΩΣΠΟΥ ΝΑ ΤΟ ΠΕΡΑΣΕΙΣ...



Άρθρο του Κώστα Κασσιού Ομότιμου Καθηγητή ΕΜΠ

…Τώρα να το ξεχάσεις..διαβάτη αποσπερνέ ….(Μιλτιάδης Μαλακάσης  ποιητής 1869-1943)
Μέσα  από το λυρισμό και την ευαισθησία του ποιητή του περασμένου αιώνα στο ποίημά του «Το δάσος» φτάνουν  μέχρι στις μέρες μας προφητικά τα θλιβερά μηνύματα σε ένα από τα τετράστιχά του που ακούγονται σαν ένας βαθύς απόηχος απελπισίας να λέει….
«το πήρανε- για κοίταξε-
στερνή ανατριχίλα
τα πεθαμένα φύλλα
που απόμειναν στη γη..»
Αλήθεια που πήγαν όλα αυτά τα δάση και το πράσινο στον τόπο μας , σένα τόπο που γέννησε  Μούσες και Νεράιδες  να μεγαλώνουν μέσα σε καταπράσινα δάση και δορκάδες να τρέχουν και  να τις προστατεύουν θεές  Αρτέμιδες , στωικοί φιλόσοφοι να περιδιαβάζουν  στη σκιά τους και  το ‘θρόισμα’ των φύλλων μέσα απ τα δένδρα να χαρίζει τη δροσιά και την ηρεμία που τόσο έχει πάντα την ανάγκη  του ο άνθρωπος;
Δυστυχώς το τι έχει συμβεί στο δάσος που χάθηκε και στις μέρες μας το ξαναλέει ο ποιητής με το δικό του ‘στιχομένο ‘τρόπο.
Μια αυγινή το κούρσεψαν
ανίδρωτοι λοτόμοι     (σήμερα θα προσθέταμε και   λατόμοι)
κι εκεί είναι τώρα δρόμοι     (ίσως και να εννοούσε το σημερινό  ΥΠΕΧΩΔΕ …)
διαβάτη αποσπερνέ….
Το Δάσος ,αυτόν  τον ανανεώσιμο φυσικό πόρο που από μόνη η ύπαρξή του προσφέρει υγεία  και αγαθά στον άνθρωπο και ιδιαίτερα στον τόπο μας κάναμε κάθε προσπάθεια να το διώξουμε, να το …κουρσέψουμε.. να το καταστρέψουμε πιστεύοντας ότι εκεί που αυτό μεγάλωνε και πρόσφερε εμείς …θα ‘χτίζαμε ‘τη ματαιοδοξία μας καταπατώντας το και κατακαίγοντάς το.
Είναι από τα πλέον παράδοξα και ανορθόδοξα φαινόμενα αυτό που συμβαίνει στον τόπο μας. Όλοι μας ονειρευόμαστε να είχαμε ένα σπίτι φτιαγμένο μέσα στο πράσινο και να ζούσαμε στην ομορφιά του φυσικού τοπίου και περιβάλλοντος. Κ’αυτό το περιβάλλον και το δάσος αντί να το προστατέψουμε, να το αγκαλιάσουμε ,να το αυξήσουμε κάναμε κάθε προσπάθεια πολίτες και πολιτικοί να το εξαφανίσουμε. Το πενιχρό ποσοστό των δασών μας  από 19% που το εκτιμούσαμε πριν από κάμποσα χρόνια –ακόμα δεν ξέρουμε το ακριβές ποσοστό που καλύπτεται  η χώρα  μας ,μια και κάθε φορά αλλάζουμε τον ορισμό  του τι είναι Δάσος, ήδη τώρα ρωτάμε την ΕΕ τι θα πρέπει να θεωρούμε ως Δάσος!!!-φτάνει σήμερα μετά βίας το 16% και Κύριος γνωρίζει τι θα γίνει το καλοκαίρι  που μας έρχεται.
Ίσως και να διερωτηθεί κάποιος ότι η Μεσογειακή μας θέση δεν είναι η ευνοϊκότερη  λόγω των ξηροκλιματικών συνθηκών για την ανάπτυξη των Δασών .  Αυτό είναι σωστό. Αλλά αυτό και μόνο θα έπρεπε να μας είχε κάνει από πολλές δεκαετίες ευαίσθητους στην προστασία των δασών μας . Και όταν λέμε προστασία δεν εννοούμε μόνο να φκιάνουμε Νόμους και Διατάγματα γιατί τέτοια διαθέτουμε άφθονα και ίσως  να περισσεύουν κιόλας. Εννοούμε μηχανισμούς προστασίας προληπτικούς και αποτρεπτικούς της αποδάσωσης, της καταπάτησης, της λαθροϋλοτομίας, της λαθροθηρίας και της καταστροφής από πυρκαγιές.
Η ανυπαρξία Χωροταξικού Σχεδιασμού που να μη μεταβάλλεται όμως κάθε φορά που αλλάζουν και οι Κυβερνήσεις  αλλά να έχει εφαρμογή για βάθος  εικοσαετίας ,  Δασολογίου που να έχει χαρτογραφημένο   και να ξεκαθαρίζει που  είναι  δάσος , που η δασική έκταση και που η γεωργική γη και  Κτηματολογίου  που να δηλώνεται η ιδιοκτησία τότε μόνο θα μπορούμε να ελπίζουμε ότι τα δάση μας θα ξαναβρούν το χώρο και το χρόνο να ξαναζωντανέψουν.
Τι θα ήθελε άραγε η φύση για να ξαναγεμίσει τις καμένες πλαγιές και τα ρουμάνια της χώρας μας με δάση και πράσινο; Συχνά ούτε καν την αναδάσωση. Λίγη χρονική ηρεμία μόνον χρειάζεται χωρίς πριόνια να ακούγονται ,χωρίς ‘κομπρεσέρ’ να σκάβουν και χωρίς Μηχανικούς να επιμετρούν  για έργα και φυσικά χωρίς ανεξέλεγκτα κοπάδια από κατσίκες να κατατρώγουν τα νεόφυτα. Να αφεθεί  θέλει στα χάδια του αέρα που θα φέρνει τους πρόσκοπους σπόρους  να πέσουν στο έδαφος  , στα πουλιά  για να  κουβαλούν  από μακριά σπάνια είδη φυτών με τους σπόρους στα περιττώματά τους , τη βροχούλα που θα  βοηθήσει και κάπου κάπου τον άνθρωπο να προσθέτει  φυτεύοντας και κάποια δενδράκια  σαν είδος μεταμέλειας για την καταστροφή που έχει προξενήσει.
Τώρα λοιπόν που είναι ακόμα η αρχή του φθινοπώρου   και που το νοτισμένο από τις ευεργετικές βροχές έδαφος έχει προετοιμαστεί να δεχτεί νέους σπόρους και καινούργια φυτά στην αγκαλιά του , τώρα θα πρέπει όλοι μας, μικροί και μεγάλοι  και αν αληθινά πιστεύουμε ότι θα πρέπει η πατρίδα μας να ξαναγεμίσει δάση και πράσινο να ξεχυθούμε εθελοντικά και με ενθουσιασμό στους γύρω ορεινούς χώρους και να βοηθήσουμε ανταποκρινόμενοι στα καλέσματα των διάφορων φορέων για αναδάσωση και για συμπαράσταση στης φύσης το κάλεσμα για αναζωογόνηση.
Και σε χρόνους  που δεν το φανταζόμαστε η φύση θα ξαναζωντανέψει και θα ξαναδημιουργήσει το θαύμα της δηλ. το Δάσος που …λαχτάριζες ..και τότε μπορεί να το ξαναδείς και να μη το ξεχάσεις …’αναγνώστη’ μας …. αποσπερνέ!!
www.phys.uoa.gr/-nektar/arts/poetry/miltiadhs_malakashs_poems.htm

Φωτο Κατσογιάννη Σταυρούλα  
To παραπάνω άρθρο έχει δημοσιευτεί  το 2009 στο Περιοδικό CAR

Κυριακή 7 Οκτωβρίου 2012

ΚΡΙΣΙΜΑ ΤΟΠΙΑ Ή ΤΟΠΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ;



Ενα τοπίο δέν εναι, πως τό ντιλαμβάνονται μερικοί, κάποιο πλς σύνολο γς, φυτν καί δάτων. Εναι προβολή τς ψυχς νός λαο στήν λη... (Οδυσσέας Ελύτης)

Ζούμε σε μια χώρα που η εναλλαγή του τοπίου συμβαίνει πολύ γρήγορα, το ανάγλυφο, οι κορυφογραμμές, οι ρεματιές, τα φαράγγια, διαδέχονται  τα οροπέδια. Οι πεδιάδες, το δάσος, οι ετήσιες καλλιέργειες και οι οπωρώνες ακολουθούν τους θαμνότοπους και τα άγονα βράχια, το αστικό τοπίο εισχωρεί στο περιαστικό περιβάλλον. Το τοπίο στέκεται απέναντι στον άνθρωπο, και ο άνθρωπος απέναντι από το τοπίο, όμως από όποια πλευρά και να το δεις, το τοπίο ξεχειλίζει από ζωή. Άραγε ο άνθρωπος διαμορφώνει το τοπίο ή το τοπίο τον άνθρωπο; Ή μήπως και τα δυο μαζί; Είναι αλήθεια ότι σκληροί τόποι παιδεύουν και εκπαιδεύουν άκαμπτους χαρακτήρες και ότι απλόχεροι τόποι σμιλεύουν πιο ευπροσάρμοστους τύπους ανθρώπων;
Το τοπίο είναι αναμφισβήτητα, ένδειξη της κουλτούρας ενός λαού, αποτυπώνει πολιτιστικά και ιστορικά στοιχεία που μεταφέρονται μέσα από τη λογοτεχνία, την ποίηση, τη ζωγραφική,  περιλαμβάνει χαρακτηριστικά που μπορεί να διαμορφώσουν ή να φανερώνουν το χαρακτήρα της κοινωνίας που το βιώνει. Ο τόπος  διαμορφώνεται έντεχνα ή μη από τον άνθρωπο ανάλογα την εποχή, τις ανάγκες της  και την ιδεολογία που τη διέπει. Παραδείγματα υπάρχουν πολλά και στην ιστορία π.χ ο άνθρωπος της πόλης μετέφερε στο εξωστικό τοπίο τη γεωμετρική διάταξη της πόλης. Οι αγροτικοί πληθυσμοί συνθέτουν τοπία που αντικατοπτρίζουν την καθημερινό  τρόπο ζωής τους και μέσω της λαϊκής παράδοσης  εξυπηρετούν τις  ζωτικές ανάγκες τους. Στην σύγχρονη πόλη ο άνθρωπος επιθυμεί την επαναπρόσληψη του φυσικού τοπίου στην πόλη με τις φυτοκοινωνίες του αγροτικού και περιαστικού τοπίου να προσπαθούν να εισέλθουν μέσα σε αυτήν.                                                                                                                                       
Λίμνη Στυμφαλίας
Αντίληψη του τοπίου
Το τοπίο όμως δεν είναι μόνο αυτό που βλέπουμε αλλά και ο τρόπος που το ερμηνεύουμε. Ο άνθρωπος προσλαμβάνει εικόνες αλλά τις επεξεργάζεται διαφορετικά ανάλογα με τα βιώματά του, την εκπαίδευση του, την ηλικία του. Η ταχύτητα αντίληψης και ανάγνωσης του τοπίου έχει σχέση με την παρατήρηση αν είναι άμεση ή όχι, από την κίνηση του ανθρώπου, από την προσοχή την οποία επιδεικνύει, την διάθεσή του, την εποχή,  αλλά και από το ίδιο το τοπίο και τις εναλλαγές του.
Ο τόπος χαρακτηρίζεται από ρευστότητα, υπάρχει μια συνέχεια στη ροή του τόπου, του χρόνου και του φωτός. Χαρακτηριστικά του όπως το ανάγλυφο, το βάθος, το πλάτος του ορίζοντα, το φως, οι σκιές, τα στοιχεία (φυσικά, πολιτιστικά) που το συνθέτουν, αλληλεπιδρούν και το παραλλάσσουν, το κάνουν  αρεστό, πληκτικό, ενδιαφέρον ή αδιάφορο.
Το φυσικό τοπίο σύμφωνα με τον G. Simmel είναι μια απέραντη σύνδεση στοιχείων που εκφράζεται  χωρικά και χρονικά, στη φύση υποστηρίζει δεν υπάρχουν χωριστά κομμάτια, όλα αποτελούν μια ενότητα. Μέσα στην πόλη όμως η επίδραση της αντίληψης του τοπίου διαφέρει, οφείλεται στην αναλογία μεταξύ του ανοιχτού χώρου, του ύψους των κτιρίων και της κλίμακας του σώματος και της ανθρώπινης κίνησης.(Ν. Σαλίγκαρος).  Είναι σαφές ότι  το συναίσθημα αλλάζει όταν ο άνθρωπος κινείται μέσα στην πόλη που περιβάλλεται από ψηλά κτίρια, προσπαθεί να απεγκλωβιστεί  γυρεύοντας  οπτικές φυγές, έχει ανάγκη από σημεία αναφοράς, επιθυμεί να συνδεθεί με φυσικά στοιχεία,  να ζήσει τις εποχιακές εναλλαγές που του προσφέρουν οι χώροι πρασίνου, να βιώσει πολιτιστικά στοιχεία. Στο ύπαιθρο τα συναισθήματα για αυτόν που το βιώνει είναι σίγουρα διαφορετικά από αυτόν που το προσπερνά ταξιδεύοντας, αντίστοιχα και ο άνθρωπος της  υπαίθρου βιώνει το περιβάλλον της πόλης ξέχωρα από τον αστό.

Τοπίο και μνήμη
Το τοπίο μπορεί να αντανακλά την συλλογική αλλά και ιδιωτική μνήμη. Οι τόποι αλλάζουν πολύ αργά, είναι  όμως ζωντανοί κρίκοι ανάμεσα σε αυτό που ήμασταν και σε ότι έχουμε γίνει. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους αισθανόμαστε μια τέτοια βαθιά και προφανώς δυσανάλογη αγωνία όταν ένα αγαπημένο τοπίο μεταβάλλεται ή και θλίψη όταν διαπιστώνουμε ότι το τοπίο που κουβαλάμε  μέσα μας διαφέρει από το πραγματικό.  Ο τόπος μπορεί να εγκλωβίσει τον άνθρωπο ή να τον απελευθερώσει. Στο υποσυνείδητο μας κουβαλάμε μνήμες που μπορεί να μας κάνουν να νιώθουμε καλά και οικεία σε τόπους ολότελα ξένους ή και το αντίθετο. Αναμνήσεις από τα παιδικά χρόνια, όπως και από τα μετέπειτα σημαντικά γεγονότα της ζωής, δένονται με τόπους και κωδικοποιούνται ή μετασχηματίζονται σε σκηνές κινηματογραφικής ταινίας που ανασύρονται σε ανύποπτο χρόνο.
Ιστορικό, πολιτιστικό, φυσικό τοπίο στην πόλη
    Η φυσιογνωμία του τοπίου απειλείται από την τυποποιημένη παγκοσμιοποίηση. Παρόλο που η έννοια της παγκοσμιοποίησης ακούγεται σαρωτική για τις ιδιαιτερότητες ενός τόπου δεν ταυτίζεται με τη συλλογικότητα της κοινωνίας, δρα αποσπασματικά δημιουργώντας συνονθύλευμα έργων. Η ανάδειξη και προστασία φυσικών,  πολιτιστικών και ιστορικών στοιχείων θα διαφυλάξουν  την ταυτότητα  τόπων και κοινωνιών. Η καταγραφή , η γνώση, η παιδεία θα οδηγήσει στην ομαλή εξέλιξή τους. Η κρισιμότητα των καιρών δεν δικαιολογεί σπασμωδικές παρεμβάσεις , αντίθετα επιβάλλει  κινήσεις που θα αναβαθμίσουν το περιβάλλον μας και θα μας βοηθήσουν στην ανάταση της  ψυχολογία μας.

Καταγραφή του τοπίου σημαίνει, προσδιορισμός του χαρακτήρα του, της γεωμορφολογίας του, εντοπισμός τυχόν αξιόλογων ανθρωπογενών ή φυσικών σχηματισμών του, ανάλυση της τοπικής  αρχιτεκτονικής, εντοπισμός σημαντικών στοιχείων που συνθέτουν το συγκεκριμένο φυσικό τοπίο. Θα πρέπει σίγουρα να μελετηθεί ο βαθμός ομοιογένειας και τα ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά, οι αναλογίες και η ισορροπία των όγκων, η σχέση ανοιχτών, κλειστών και ενδιάμεσων χώρων, τα ύψη και οι όψεις των κτιρίων,  τα υλικά κατασκευής του δομημένου περιβάλλοντος, η κατάσταση  και η αναλογία των υπαίθριων δημόσιων χώρων, η χλωρίδα, η πανίδα, η διασπορά των στοιχείων του τοπίου μέσα σε αυτό και πολλά άλλα.
Αφού γίνει η καταγραφή και αναλυθούν και αξιολογηθούν όλα τα στοιχεία λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο την αισθητική, αλλά  τη λειτουργικότητα και τα περιβαλλοντικά ζητούμενα, θα ήταν θεμιτό να δοθούν κωδικοποιημένες κατευθύνσεις για τη δόμηση των νέων κτιρίων αλλά και την διαμόρφωση του περιβάλλοντος ιδιωτικών και δημόσιων χώρων. Μια τέτοια προσπάθεια έχει ξεκινήσει από το ΥΠΕΚΑ για παραδοσιακούς οικισμούς σε αρκετούς νομούς στη χώρα. Μένει όταν τελειώσουν αυτές οι μελέτες να θεσμοθετηθούν και να τηρηθούν οι όροι που θέτουν.
Στις μέρες της πραγματικής κρίσης που βιώνουμε επιβάλλεται να κατανοήσουμε την αξία του τοπίου που μας περιβάλλει,  να το προστατέψουμε και να το αναδείξουμε, πρέπει να καταλάβουμε ότι  ποιοτικό τοπίο είναι αυτό που διαθέτει  εντοπιότητα. Ο τουρισμός που διαλαλούμε ότι αποτελεί το βαρύ πυροβολικό της οικονομίας μας  δεν βρίσκεται  μόνο μέσα στα  μεγάλα ξενοδοχεία με τις πισίνες και τους φοίνικες, αλλά θα πρέπει να συνδεθεί με το αυθεντικό, το μοναδικό, το απέριττο ελληνικό τοπίο. Είμαι σίγουρη ότι αυτή η ποιοτική μας στροφή απέναντι στον τόπο μας θα μας αποζημιώσει.

κείμενο- φωτο
Stavroula katsogianni
Αgriculturist - Landscape Architect

Τρίτη 10 Ιουλίου 2012

H XAΡΤΑ ΤΗΣ ΦΛΩΡΕΝΤΙΑΣ


IΣΤΟΡΙΚΟΙ ΚΗΠΟΙ - Η Χάρτα της Φλωρεντίας (1982)
Εγκρίθηκε από το ICOMOS τον Δεκέμβριο του 1982
Ιστορικοί Κήποι
Κατά τη συνάντηση της Διεθνούς Επιτροπής του ICOMOS-IFLA για τους Ιστορικούς Κήπους στη Φλωρεντία, στις 21 Μαΐου 1981, αποφασίστηκε η σύνταξη μιας Xάρτας για τη διατήρηση των ιστορικών κήπων, η οποία θα έφερε το όνομα της πόλης. Η Χάρτα της Φλωρεντίας συντάχθηκε από την Επιτροπή και εγκρίθηκε από το ICOMOS στις 15 Δεκεμβρίου 1982 ως προσθήκη στη Χάρτα της Βενετίας, όσον αφορά στο συγκεκριμένο αυτό τομέα.

Ορισμοί και Στόχοι
Άρθρο 1
«Ένας ιστορικός κήπος είναι μια αρχιτεκτονική και φυτοκομική σύνθεση που ενδιαφέρει το κοινωνικό σύνολο από ιστορική ή καλλιτεχνική πλευρά». Ως τέτοιο πρέπει να θεωρείται μνημείο.

Άρθρο 2
«Ο ιστορικός κήπος είναι μια αρχιτεκτονική σύνθεση της οποίας τα συστατικά στοιχεία είναι κυρίως φυτικά και ως εκ τούτου ζωντανοί οργανισμοί, που σημαίνει ότι είναι φθαρτοί και ανανεώσιμοι». Επομένως, η εμφάνισή του αντανακλά την αιώνια ισορροπία μεταξύ του ετήσιου κύκλου των εποχών, της ανάπτυξης και της φθοράς της φύσης, και της επιθυμίας του καλλιτέχνη και του τεχνίτη να την κρατήσει για πάντα αναλλοίωτη.

Άρθρο 3
Ως μνημείο, ο ιστορικός κήπος πρέπει να προστατεύεται σύμφωνα με το πνεύμα της Χάρτας της Βενετίας. Ωστόσο, δεδομένου ότι πρόκειται για ένα ζωντανό μνημείο, η διατήρησή του πρέπει να διέπεται από συγκεκριμένους κανόνες οι οποίοι αποτελούν και το θέμα της παρούσας Χάρτας.

Άρθρο 4
Η αρχιτεκτονική σύνθεση του ιστορικού κήπου περιλαμβάνει:
-Το σχέδιο και την τοπογραφία του
-Τη βλάστησή του, συμπεριλαμβανομένων των διαφορετικών ειδών, αναλογιών, χρωματικών σχεδίων, το σχεδιασμό των κενών του χώρων και των αντίστοιχων υψών.
-Τα δομικά και διακοσμητικά του στοιχεία
-Το νερό, ρέoν ή στάσιμο, που αντανακλά τον ουρανό.

Άρθρο 5
Ως έκφραση της άμεσης συγγένειας μεταξύ του πολιτισμού και της φύσης, και ως ένας τόπος ψυχαγωγίας και ανάπαυσης, ο κήπος αποκτά την συμπαντική σημασία μιας ιδεατής εικόνας του κόσμου, ενός «παραδείσου» με την ετυμολογική έννοια του όρου, και επιπλέον αποτελεί μαρτυρία ενός πολιτισμού, της τεχνοτροπίας, της εποχής και συχνά της επινοητικότητας ενός καλλιτέχνη δημιουργού.

Άρθρο 6 
Ο όρος «ιστορικός κήπος» μπορεί εξίσου να ισχύει για τους μικρούς κήπους και τα μεγάλα πάρκα, είτε τα επισήμως οριοθετημένα είτε τα φυσικά τοπία.

Άρθρο 7
Συνδεδεμένος ή όχι με ένα κτήριο, περίπτωση στην οποία αποτελεί αναπόσπαστο συμπλήρωμα του, ο ιστορικός κήπος δεν μπορεί να απομονωθεί από το ιδιαίτερό του περιβάλλον, αστικό ή της υπαίθρου, τεχνητό ή φυσικό.

Άρθρο 8
Μια ιστορική τοποθεσία είναι ένα ιδιαίτερο τοπίο που σχετίζεται με μια αξιομνημόνευτη πράξη, όπως είναι για παράδειγμα ένα μεγάλο ιστορικό γεγονός, ένας γνωστός μύθος, μια επική μάχη, ή το θέμα μιας διάσημης απεικόνισης.

Άρθρο 9
Η διατήρηση των ιστορικών κήπων εξαρτάται από την αναγνώρισή τους και την καταγραφή τους. Απαιτούν αρκετών ειδών ενέργειες, κυρίως συντήρησης, διατήρησης και αποκατάστασης. Σε μερικές περιπτώσεις η ανακατασκευή συνιστάται. Η αυθεντικότητα ενός ιστορικού κήπου εξαρτάται τόσο από το σχεδιασμό του και την αξιολόγηση των επιπλέον μερών του, όσο και από τα διακοσμητικά του στοιχεία και την επιλογή των φυτών ή των ανόργανων υλικών που χρησιμοποιούνται για το καθένα από τα τμήματά του.

ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ, ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ, ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ, ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ
Άρθρο 10
Σε κάθε εργασία συντήρησης, διατήρησης, αποκατάστασης ή ανακατασκευής ενός ιστορικού κήπου, ή μέρος του, όλα τα στοιχεία που τον συνθέτουν πρέπει να αντιμετωπίζονται παράλληλα. Ο διαχωρισμός των διαφόρων επεμβάσεων μπορεί να προσβάλει την ενότητα του συνόλου.

ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ
Άρθρο 11
Η ανελλιπής συντήρηση του ιστορικού κήπου είναι εξαιρετικής σημασίας. Δεδομένου ότι το κυρίαρχο στοιχείο είναι η βλάστηση, η διατήρηση του κήπου σε αμετάβλητη κατάσταση απαιτεί εξίσου την άμεση αντικατάσταση φυτών, όταν αυτή απαιτείται, και μακροπρόθεσμο προγραμματισμό της περιοδικής ανανέωσης τους (αποψίλωση και μεταφύτευση των ειδών αυτών).

Άρθρο 12 Τα είδη των δέντρων, των θάμνων, των φυτών και των λουλουδιών για να μπορούν να αντικαθίστανται περιοδικά πρέπει να επιλέγονται σύμφωνα με την καθιερωμένη και αναγνωρισμένη πρακτική κάθε βοτανικής και φυτοκομικής περιοχής και με στόχο να εκτιμάται η αρχική ανάπτυξή τους και διατήρησή τους.

Άρθρο 13
Τα μόνιμα ή κινητά αρχιτεκτονικά, γλυπτικά ή διακοσμητικά στοιχεία που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του ιστορικού κήπου πρέπει να απομακρύνονται ή να μετατοπίζονται μόνο στην περίπτωση που αυτό είναι επιβεβλημένο για τη συντήρηση ή την αποκατάστασή τους. Η αντικατάσταση ή η αποκατάσταση στοιχείων που απειλούνται από τη φθορά πρέπει να βρίσκεται σε συμφωνία με τις αρχές της Χάρτας της Βενετίας και πρέπει να δηλώνεται η ημερομηνία κάθε πλήρους αντικατάστασής τους.

Άρθρο 14
Ο ιστορικός κήπος πρέπει να διατηρείται σε κατάλληλο περιβάλλον. Οποιαδήποτε αλλαγή του φυσικού περιβάλλοντος, η οποία θα θέσει σε κίνδυνο την οικολογική ισορροπία, πρέπει να απαγορεύεται. Αυτή η φροντίδα είναι κατάλληλη για όλους τους τομείς των υποδομών, είτε εσωτερικών είτε εξωτερικών (αποστραγγιστικά έργα, αρδευτικά συστήματα, οδοί, χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων, περιφράξεις, υπηρεσίες φύλαξης, εξυπηρέτηση αναγκών των επισκεπτών κ.λπ.)

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Άρθρο 15
Καμία εργασία αποκατάστασης, και πάνω απ’ όλα καμία εργασία ανακατασκευής, σε ιστορικό κήπο δεν πρέπει να αναλαμβάνεται χωρίς προηγούμενη ενδελεχή έρευνα για την εξασφάλιση ότι μια τέτοια εργασία θα εκτελεστεί με επιστημονικό τρόπο και θα περιλαμβάνει όλα τα απαραίτητα στάδια, από την εκσκαφή έως την τήρηση αρχείου σχετικού με τον υπό αποκατάσταση κήπο αλλά και με παρόμοιους κήπους. Πριν ξεκινήσουν οι εργασίες, πρέπει να συνταχθεί ένα πρόγραμμα, επί τη βάσει της ήδη γνωστής έρευνας, και πρέπει να υποβληθεί σε μια ομάδα ερευνητών για να το εξετάσουν από κοινού και να το εγκρίνουν.

Άρθρο 16
Η εργασία της αποκατάστασης πρέπει να σέβεται τα διαδοχικά στάδια της εξελικτικής διαδικασίας του κάθε κήπου. Κατά κύριο λόγο, δεν πρέπει να δίδεται προτεραιότητα σε καμία περίοδο έναντι κάποιας άλλης, εκτός από κάποιες σπάνιες περιπτώσεις, όπου ο βαθμός της βλάβης ή της καταστροφής, που επηρεάζει συγκεκριμένα σημεία του κήπου, είναι τέτοιος που να αποφασίζεται η ανακατασκευή του, βάσει των σωζόμενων καταλοίπων ή αδιαμφισβήτητων στοιχείων τεκμηρίωσης. Ειδικότερα, αυτή η ανακατασκευή μπορεί να επιχειρηθεί στα τμήματα του κήπου που βρίσκονται σε εγγύτητα με το κτήριο που περιλαμβάνεται σε αυτόν, έτσι ώστε να αναδεικνύεται η σημασία τους στο σχεδιασμό του κήπου.

Άρθρο 17
Όπου ένα κήπος έχει εντελώς εξαφανιστεί ή δεν υπάρχουν παρά μόνο υποθετικά στοιχεία των διαδοχικών του φάσεων, η ανακατασκευή δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ιστορικός κήπος.

ΧΡΗΣΗ
Άρθρο 18Ενώ ο κάθε ιστορικός κήπος έχει σχεδιαστεί για την οπτική απόλαυση και την αξία της περιήγησης, η πρόσβαση σε αυτόν πρέπει να περιορίζεται στο βαθμό που το απαιτεί το μέγεθός του και η ευπάθειά του, έτσι ώστε να διατηρηθεί η φυσική του δομή και το πολιτισμικό του μήνυμα.

Άρθρο 19
Από τη φύση του και τη σκοπιμότητά του, ο ιστορικός κήπος είναι ένα γαλήνιο μέρος που συμβάλλει στην ανθρώπινη επαφή, στην ηρεμία και στη γνώση της φύσης. Η κατανόηση της καθημερινής του χρήσης πρέπει να έρχεται σε αντίθεση με το ρόλο του σε αυτές τις σπάνιες περιπτώσεις όπου φιλοξένει εορταστικές εκδηλώσεις. Ως εκ τούτου, οι συνθήκες της περιστασιακής αυτής χρήσης του ιστορικού κήπου πρέπει να καθορίζονται με σαφήνεια, έτσι ώστε η κάθε τέτοια εκδήλωση να μπορεί η ίδια να υπηρετήσει την ανάδειξη της εικόνας του κήπου, αντί της παραποίησης ή της καταστροφής του.

Άρθρο 20
Ενώ οι ιστορικοί κήποι μπορεί να είναι κατάλληλοι για ήσυχα παιχνίδια ως συμβάντα της καθημερινότητας, πρέπει επίσης να σχεδιάζονται ξεχωριστές περιοχές κατάλληλες για ζωηρά και έντονα παιχνίδια και αθλήματα σε εγγύτητα με τους ιστορικούς κήπους, έτσι ώστε οι ανάγκες της κοινωνίας να ικανοποιούνται χωρίς επιφύλαξη αναφορικά με τη διατήρηση των κήπων και των τοπίων.

Άρθρο 21
Το έργο της συντήρησης και της διατήρησης, του οποίου η επιλογή κατάλληλου χρόνου εκτέλεσής του καθορίζεται από την εποχή του έτους, καθώς και συνοπτικές επεμβάσεις, οι οποίες εξυπηρετούν την αποκατάσταση της αυθεντικότητας του κήπου, πρέπει πάντα να προηγούνται των αξιώσεων για δημόσια χρήση. Όλες οι ρυθμίσεις για την επισκεψιμότητα των ιστορικών κήπων πρέπει να υπόκεινται σε κανονισμούς που να εξασφαλίζουν ότι προστατεύεται το πνεύμα του χώρου.

Άρθρο 22
Εάν ένας κήπος είναι περιφραγμένος, η περίφραξή του δεν πρέπει να απομακρύνεται πριν από τη διερεύνηση όλων των πιθανών συνεπειών που μπορούν να οδηγήσουν σε αλλαγές στην ατμόσφαιρα του και να επηρεάσουν την προστασία του.

ΝΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
Άρθρο 23
Είναι καθήκον των αρμοδίων αρχών να εφαρμόσουν, βάσει συστάσεων από πεπειραμένους ειδικούς, τα κατάλληλα νομικά και διοικητικά μέτρα προστασίας για την αναγνώριση, καταγραφή και προστασία των ιστορικών κήπων. Η προστασία τέτοιων κήπων πρέπει να συμπεριλαμβάνεται μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο που καθορίζει τη χρήση της γης και αυτή η πρόβλεψη πρέπει να διατυπώνεται έγκαιρα σε επίσημα έγγραφα σχετικά με τον περιφερειακό και τοπικό σχεδιασμό. Είναι επίσης καθήκον των αρμόδιων αρχών να εφαρμόσουν, βάσει συστάσεων από πεπειραμένους ειδικούς, τα οικονομικά μέτρα τα οποία θα εξυπηρετήσουν τη διαρκή συντήρηση, διατήρηση και αποκατάσταση, και όπου είναι απαραίτητο, την ανακατασκευή των ιστορικών κήπων

Άρθρο 24
Ο ιστορικός κήπος αποτελεί ένα από τα στοιχεία της πολιτισμικής κληρονομιάς του οποίου η επιβίωση, λόγω της φύσης του, απαιτεί εντατική, συνεχή φροντίδα από εξειδικευμένους επιστήμονες. Κατάλληλη μέριμνα πρέπει λοιπόν να ληφθεί για την εκπαίδευση αυτών των ατόμων, είτε πρόκειται για ιστορικούς, αρχιτέκτονες, αρχιτέκτονες τοπίου, κηπουρούς ή βοτανολόγους. Πρέπει επίσης να ληφθεί φροντίδα για την εξασφάλιση ότι υπάρχει τακτική αναπαραγωγή των ποικιλιών των φυτών που είναι απαραίτητα για τη συντήρηση ή την αποκατάστασή του.

Άρθρο 25
Το ενδιαφέρον για τους ιστορικούς κήπους θα πρέπει να προκαλείται από κάθε είδους δραστηριότητα ικανή να εξάρει την πραγματική τους αξία ως μέρους της πολιτισμικής κληρονομιάς, να εξελίξει τη γνώση και την εκτίμησή για αυτούς: προαγωγή της επιστημονικής έρευνας, διεθνής ανταλλαγή και διακίνηση των πληροφοριών, δημοσιεύσεις, συμπεριλαμβανομένων εργασιών προορισμένων για το ευρύ κοινό. Κίνητρα για πρόσβαση του κοινού υπό τους κατάλληλους περιορισμούς και χρήση των μέσων μαζικής ενημέρωσης για την εξάπλωση της συνειδητοποίησης της ανάγκης για τον οφειλόμενο σεβασμό για τη φύση και την ιστορική κληρονομιά. Οι πιο εξέχοντες από τους ιστορικούς κήπους θα πρέπει να προταθούν για να συμπεριληφθούν στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

NOTA BENE
Επιπρόσθετοι όροι που εφαρμόζονται σε ειδικούς τύπους κήπων μπορούν επακολούθως να προσαρτηθούν στην παρούσα Χάρτα με σύντομη περιγραφή των αναφερόμενων ειδικών τύπων.

MOnuMENTA

Η Χάρτα μεταφράστηκε από την Μαρία Κονιώτη


Κυριακή 1 Ιουλίου 2012

ΒΙΩΣΙΜΗ ΠΟΛΗ...2012μΧ


"Η πόλη" Γ. Ψυχοπαίδης

Ως το 2030, εκτιμάται,ότι  οι αναπτυσσόμενες χώρες  παγκόσμια, θα έχουν τριπλασιάσει την έκταση των πόλεων, ενώ οι ανεπτυγμένες θα τον έχουν αυξήσει κατά 2,5 φορές. Τι μπορεί λοιπόν να κάνει μια πόλη σήμερα, βιώσιμη, σήμερα που έχουν έρθει τα πάνω κάτω, λόγω της κρίσης της οικονομίας, των ανθρωπίνων  σχέσεων, των αξιών και παράλληλα την απειλή της κλιματικής αλλαγής. Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχει η πόλη που διαμορφώνεται, ώστε οι κάτοικοί της να εξασφαλίζουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης.
Ο κίνδυνος να μετατραπούν οι ελληνικές μεγαλουπόλεις σε εγκαταλελειμμένες κοινωνίες με όλες τις συνέπειες, είναι μεγάλος. Το κέντρο των πόλεων έχει απαξιωθεί με παρατημένα κτίρια, παραμένει οικονομικά αδύναμο, κενό από χρήσεις, ενώ χαρακτηρίζεται από γκέτο λαθρομεταναστών και τοξικομανών. Εγκληματικότητα, αυτοδικία, πείνα, έλλειψη συνθηκών υγιεινής, φτώχια πλήττουν όλο και περισσότερο τον άνθρωπο της πόλης. Η περιφέρεια που χαρακτηριζόταν από την ευμάρεια των ανώτερων εισοδηματικά τάξεων εμπλουτίστηκε μέσω της οικιστικής ανάπτυξης με τη λεγόμενη μεσαία τάξη η οποία σήμερα, αδυνατεί να στηρίξει οικονομικά την επιλογή της για αποκέντρωση.
Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, περίπου το 59% του παγκόσμιου πληθυσμού θα κατοικεί σε αστικές περιοχές μέχρι το 2030. Κάθε χρόνο ο αριθμός των ανθρώπων που ζει σε μικρές ή μεγάλες πόλεις αυξάνεται κατά 67 εκατομμύρια κατά μέσον όρο.  Παράλληλα προβλέπεται ότι θα ευνοηθεί η  περιαστική  ανάπτυξη, λόγω εγκατάστασης  ζωνών κατοικίας και οικονομικής δραστηριότητας σε μεταβατικές ζώνες ανάμεσα στις πόλεις και την ύπαιθρο λόγω της φτηνής εργατικής γης αλλά και του μειωμένου  κόστους μεταφοράς του εργατικού δυναμικού στο τόπο εργασίας.
Η διαβίωση μέσα στην πόλη έχει οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική  διάσταση με τους τομείς αυτούς να αλληλεπιδρούν.  Είναι άραγε εφικτό να δοθεί διέξοδο σε όλους τους τομείς, με κατάλληλες πολιτικές επιλογές,  με την οργάνωση των τοπικών κοινωνιών, με τη  βελτίωση  του φυσικού περιβάλλοντος της πόλης, με την δημιουργία εναλλακτικής απασχόλησης και δραστηριοποίησης;
Η παρέμβαση  των επιστημόνων και η διεπιστημονική συνεργασία μπορεί να οδηγήσει σε πιο ολοκληρωμένες λύσεις αντιμετώπισης των δυσκολιών και σχεδιασμού νέων προτάσεων που θα αναζωογονήσουν  τη πόλη. Στις μέρες μας, οι απόψεις των εκπροσώπων του τύπου και οι κομματικές γραμμές ορίζουν τις ζωές των ανθρώπων επιβεβαιώνοντας την έλλειψη δημοκρατίας που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Η κοινωνία  έχει πειστεί ότι ίσως μπορεί να αλλάξει τα κακώς κείμενα μέσω του εθελοντισμού, λόγω της πολιτικής ανεπάρκειας, αλλά και της  ελλιπούς παρουσίας  του πνευματικού και επιστημονικού χώρου να στηρίξει τις ανάγκες της ζωής μέσα στη πόλη.
Η πόλη του μέλλοντος μας όμως, είναι μια πόλη που θα βάζει άλλες προτεραιότητες και θα έχει διαφορετική προσέγγιση για την ζωή μέσα σε αυτή και δεν μπορεί παρά να είναι μια πράσινη πόλη με ανθρώπινη κλίμακα. Η ελληνική πολιτεία δεν πείθει ότι «προσπαθεί» να εφαρμόσει φιλοπεριβαλλοντική πολιτική, αναπτύσσει  φοροεισπραχτικούς μηχανισμούς, επιβάλλει πρόστιμα και βάζει τον πολίτη να πληρώνει για αποσπασματική ενεργειακή αναβάθμιση.  Οι ειδικοί επιστήμονες από δημιουργικοί σχεδιαστές και μελετητές του δομημένου περιβάλλοντος, άλλοτε μετατρέπονται  σε απονευρωμένους  γραφειοκράτες πιστοποίησης, άλλοτε  σε εκφραστές της παγκοσμιοποιημένης  αισθητικής και λογικής.
Έχουμε ανάγκη από μια πόλη ζωντανή, ασφαλή που θα μας γεμίζει ενέργεια, θα μας οδηγεί μέσα από πράσινους δρόμους, θα μας ταξιδεύει σε μονοπάτια πολιτισμού, θα μας συνδέει με το ιστορικό παρελθόν μας,  θα μας συσπειρώνει γύρω από αλληλέγγυες γειτονιές.
Οι ελεύθεροι χώροι και οι χώροι πρασίνου μπορούν να λειτουργήσουν σαν ομφαλοί μιας τέτοιας πόλης, ως χώροι συνάθροισης που θα προσφέρουν  ανθρώπινη επαφή, ψυχαγωγία, χαλάρωση, πολιτισμό, άθληση. Από το central park της Νέας Υόρκης ξεκίνησε το «Shakespeare in the park» από μια ομάδα ηθοποιών που δίνει παραστάσεις, και έχει εξαπλωθεί σε πολλές χώρες γιατί βρήκε μεγάλη ανταπόκριση από τον κόσμο.
Η κακή ψυχολογία των κατοίκων, το άγχος, οι καταθλιπτικές συμπεριφορές μπορούν να απαλυνθούν μέσα σε ένα πιο πράσινο περιβάλλον. Η επαναπρόσληψη του φυσικού τοπίου στην πόλη με τις φυτοκοινωνίες του αγροτικού και περιαστικού τοπίου να εισέρχονται μέσα σε αυτήν, δημιουργεί συναισθήματα ελευθερίας και ισορροπίας  στον άνθρωπο της πόλης.
Οι ελεύθεροι χώροι υπό προϋποθέσεις και μετά από μελέτη μπορούν να διατεθούν για παραγωγή τροφής (λαχανικά, φρούτα). Η αστική λαχανοκομία δεν είναι κάτι καινούργιο, έχει δοκιμαστεί σε πολλές διαφορετικές κοινωνίες. Απαιτεί  πολύ προσεκτικούς χειρισμούς όμως, για να μην απογοητευτούν οι αστοί γεωργοί  και καταλήξει μια ουτοπία. Δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την πρόθεση αλλά ούτε και την ικανότητα να καλλιεργήσουν τη γη. Θα πρέπει να γίνεται από αυτούς που εκδηλώνουν ενδιαφέρον, με συγκεκριμένο λειτουργικό καθεστώς, με τη στήριξη γεωπόνου κατά  τη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας.
 Πολύ μεγάλη σημασία πρέπει να δοθεί στην αειφορία των αστικών αυτών οικοσυστημάτων. Τα υποβαθμισμένα και ασταθή οικοσυστήματα της πόλης μπορούν να αποκτήσουν ζωή  με τη δημιουργία προϋποθέσεων για την αύξηση της βιοποικιλότητας και με   προσπάθεια να γίνουν πιο ισορροπημένα και  αυτότροφα με την έννοια του περιορισμού των εξωτερικών εισροών προς αυτά. Επίσης μεγάλη συμβολή στη εξυγίανση του αστικού περιβάλλοντος θα μπορούσαν να προσφέρουν τα περιαστικά οικοσυστήματα που λόγω πυρκαγιών, ή ανθρώπινων παρεμβάσεων έχουν χάσει τη σημασία τους.
Το καθαρό περιβάλλον, ο καθαρός αέρας, είναι προϋπόθεση για την καλή υγεία των κατοίκων. Η συγκράτηση ρύπων και σωματιδίων από τα δέντρα έχει σημαντικό αντίκτυπο στο επίπεδο ζωής. Τόσο το πράσινο όσο και η χρήση εναλλακτικής μετακίνησης (ποδήλατο, περπάτημα) βοηθάει προς αυτή την κατεύθυνση.
Οι αστικές αναπλάσεις καλούνται να δώσουν λύσεις και να ξορκίσουν το κακό, σε υποβαθμισμένες περιοχές της πόλης. Θα μπορούσαν να φέρουν καλά αποτελέσματα, όταν δεν θα εμπλέκονται τοπικά συμφέροντα με ψηφοθηρικές απαιτήσεις, όταν αντιμετωπίζονται διεπιστημονικά, σαν ένα σύστημα πολυπαραγοντικό  που επαναπροσδιορίζει τις χρήσεις  του και ακολουθεί αρχές πιο φιλικές για τον άνθρωπο.
Η μείωση της κατανάλωσης της ενέργειας είναι εφικτή ακολουθώντας κανόνες βιοκλιματικού σχεδιασμού, της εκμετάλλευσης του ήλιου, του αέρα, του νερού, του εδάφους, της  επανάχρησης υλικών. Άλλωστε η εξοικονόμηση ενέργειας έχει και οικονομικό αντίκτυπο τόσο σαν αποτέλεσμα όσο και στην επιχειρηματική ανάπτυξη πράσινων εφαρμογών. Τα ανταποδοτικά οφέλη για την κοινωνία που αποδέχεται τον εναλλακτικό αυτό τρόπο λειτουργίας είναι τεράστια.
Κάποιοι μπορεί να σκεφτούν γνωστά όλα αυτά αλλά πως μπορούν να γίνουν πράξη και ειδικά σήμερα που υπάρχει οικονομική στενότητα και πολιτική αβουλία. Η ιστορία έχει δείξει ότι όταν μια κοινωνία ξεκινά να ονειρεύεται, να θέτει στόχους, να ξέρει που θέλει να φτάσει και το γιατί, τότε θα βρει τον τρόπο. Απλά θα πρέπει να αφυπνιστεί, να πιστέψει στη δύναμή της και να μην φοβάται να διεκδικεί. Όσο για την πολιτική και τους πολιτικούς μάλλον θα αναγκαστούν να ακολουθήσουν  τις ανάγκες της κοινωνίας,  γιατί αλλιώς θα κινδυνεύσουν να μείνουν στο περιθώριο.

Κατσογιάννη Σταυρούλα
Γεωπόνος - Αρχιτέκτων τοπίου

Πέμπτη 14 Ιουνίου 2012

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΧΕΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΑΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΥ-ΑΓ.ΣΟΦΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ


Αντικείμενο του διαγωνισμού ήταν η ολοκληρωμένη ανάπλαση του άξονα Αχειροποιήτου-Αγίας Σοφίας από τη συμβολή των οδών Φιλίππου και Αγίας Σοφίας έως την παραλιακή Λεωφόρο Νίκης, περιλαμβανομένων και των πλατειών Μακεδονομάχων και Αγίας Σοφίας καθώς και των χώρων που περιβάλλουν τους Βυζαντινούς Ναούς Αχειροποιήτου και Αγίας Σοφίας, την κατακόμβη Αγίου Ιωάννη- Ιερό Ναό Ιωάννη του Προδρόμου και το οικοδομικό τετράγωνο του Ι. Ναού Γρηγορίου Παλαμά (Μητρόπολη) και του Μουσείου του Μακεδονικού Αγώνα.
Επιδίωξη ήταν η ανάδειξη και η προστασία των μνημείων και ο μετασχηματισμός του οδικού άξονα, μέσω της μετατροπής του σε πεζόδρομο ή οδό ήπιας κυκλοφορίας, σε άξονα περιπάτου και σύνδεσης πόλων πολιτιστικού ενδιαφέροντος, λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις από τη λειτουργία του σταθμού του μετρό "Αγία Σοφία" στην περιοχή παρέμβασης, μετά την ολοκλήρωση των έργων του.
Έχουμε ανάγκη να σχεδιάζουμε για τούτο το τόπο, να ονειρευόμαστε το αύριο, να αγωνιζόμαστε για ένα καλύτερο περιβάλλον, να μην τα παρατάμε, και όταν αυτή η προσπάθεια επιβραβεύεται,  μας δίνει φτερά!!!
 H ομάδα  μας διακρίθηκε στον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό Προσχεδίων για την ανάπλαση του άξονα Αχειροποιήτου-Αγίας Σοφίας του ∆ήµου Θεσσαλονίκης.

Ι.  Απονέµονται   τα   βραβεία:
 1οβραβείο:   
-Αρχιτεκτονική µελέτη: Νουκάκης Αντώνιος, Μυροφορίδου Βαρβάρα-Χριστίνα,  Τσιντζέλη Μαρίνα, Χαζάπης Αντώνιος, Χρανιώτη Αναστασία
-Φυτοτεχνική µελέτη: Χριστοδουλάκη Ευαγγελία
-Κυκλοφοριακή µελέτη: Παρασκευόπουλος Μιχαήλ
 -Μελέτη Η/Μ: Κολοβός Βασίλειος

 2οβραβείο:   
 -Αρχιτεκτονική µελέτη: Τζιµοπούλου Σοφία, Τσιούµα Βάσω, Μουρατίδου Παναγιώτα,  Ανανιάδου-Τζηµοπούλου Μαίρη
-Φυτοτεχνική µελέτη: Ανανιάδου-Τζηµοπούλου Μαίρη,  Τσιούµα Βάσω,  Μουρατίδου Παναγιώτα
-Κυκλοφοριακή µελέτη: Γαβανάς Νίκος, Πιτσιάβα-Λατινοπούλου Μάγδα
-Μελέτη Η/Μ: Παπαδόπουλος Άγις, Κωνσταντινίδου Χριστίνα
 
3ο βραβείο:   
-Αρχιτεκτονική µελέτη: Λεφάκη Στυλιανή, Αρίµη Γεωργία, Κατσιαδάκη Άννα, Μπουρλίδου Αναστασία, Παυλίδου Ιωάννα
-Φυτοτεχνική µελέτη: Καρυπίδου Βαΐα
-Κυκλοφοριακή µελέτη: Μίντσης Γεώργιος
-Μελέτη Η/Μ: Σαρρόπουλος Κωνσταντίνος, Ντάνης Κωνσταντίνος
                           
 Εξαγοράζονται ισότιµα οι µελέτες:  
 Α) εξαγορά:
  -Αρχιτεκτονική-Φυτοτεχνική µελέτη:  Αντωνακάκης Αριστείδης,  Γραµµατικοπούλου Καλλιόπη, ∆οξιάδης Θωµάς
-Κυκλοφοριακή µελέτη: Παπαµητρόπουλος Παναγιώτης, Βεϊνόγλου Χριστόφορος
-Μελέτη Η/Μ: Σφέτσος Χαράλαµπος
                           
Β) εξαγορά: 
 -Αρχιτεκτονική µελέτη: Αγγελοπούλου Ιωάννα, Βασιλειάδης Στέλιος, ∆ενδρινός Σταύρος, Κυρίτση Μαρία – Ελένη, Λάσπας Θεοχάρης, Μπουλαµάτση Ελένη
-Φυτοτεχνική µελέτη: Κατσογιάννη Σταυρούλα
-Κυκλοφοριακή µελέτη: Καραχάλιου Ιάνθη, Κωνσταντής Ξενοφών
-Μελέτη Η/Μ: ALDES Γ.Κωτσόγιαννης & Σια ΕΕ
                           
     
Γ) εξαγορά:  
-Αρχιτεκτονική µελέτη: Νικηφορίδης Πρόδροµος, Cuomo Bernard
-Φυτοτεχνική µελέτη: ΥΛΩΡΙΚΗ ΕΕ "Φ.ΦΑΣΟΥΛΑΣ - Ν.ΜΑΝΤΖΙΟΣ ΕΕ"
-Κυκλοφοριακή µελέτη: Χατζηαθανασίου Mαρία
-Μελέτη Η/Μ: Μπόζης ∆ηµήτριος

Κυριακή 27 Μαΐου 2012

ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΣΧΟΙΝΙΑ - ΜΑΡΑΘΩΝΑ

Το εθνικό πάρκο Σχοινιά Μαραθώνα εντυπωσιάζει με το ήπιο ανάγλυφο, τον πλούτο των οικοσυστημάτων, την ικανότητα προσέλκυσης άγριας ζωής και φυσικά την ιστορία της περιοχής.

 Η περιοχή έχει χαρακτηριστεί Natura. Στην προστατευόμενη περιοχή ανήκουν   το παράλιο πεκοδάσος, η χερσόνησος Κυνοσούρας, ο λόφος της Δρακονέρας, το έλος του Σχοινιά και oι πηγές μεγάλη και μικρή Μακαρία.

Το παραθαλάσσιο  πευκοδάσος βρίσκεται μεταξύ του υγροτόπου και της θάλασσας, σε αμμώδη έκταση  και είναι ένα από τα τρία εναπομείναντα δάση κουκουναριάς στην Ελλάδα, τα άλλα δυο είναι το κουκουναρόδασος της Στροφυλιάς Ηλείας και της Σκιάθου.  Η κουκουναριά (Pinus pinea)  στην περιοχή του Σκοινιά εξαπλώνεται κυρίως στα δυτικά του δάσους, ενώ προς τα ανατολικά συνυπάρχει με τη χαλέπιο πεύκη (Pinus halepensis), η οποία σταδιακά την αντικαθιστά.

Η χερσόνησος Κυνοσούρας και ο λόφος της Δρακονέρας είναι ασβεστολιθικοί σχηματισμοί, που διαθέτουν θαμνώδη, μεσογειακή βλάστηση μακί με κυρίαρχο είδος τον θάμνο γιουνίπερο (Juniperus phoenicea), ράμνο, κίστο. κλπ
Στο έλος έχουν καταγραφεί εκατόν σαράντα πέντε είδη πουλιών, μερικά από τα οποία φωλιάζουν μόνιμα και κάποια επισκέπτονται το Σχινιά μόνο κατά την άνοιξη και το φθινόπωρο, όπως μικροτσικνιάς, φιδαετός, αετογερακίνα, ερωδιοί, καλαμοκανάδες, νερόκοτες, φαλαρίδες και οι εντυπωσιακές χαλκόκοτες. 



Τα προηγούμενα χρόνια λάθος χειρισμοί, το αεροδρόμιο, οι ολυμπιακές εγκαταστάσεις, η οικοπεδοποίηση, η ρήψη σκουπιδιών,  η αγροτική εκμετάλλευση, η βόσκηση, το κυνήγι, η ανεξέλικτη κυλοφορία των αυτοκινήτων μέσα στο δάσος, η λαθεμένη διαχείριση των νερών είχε σαν αποτέλεσμα την υποβάθμιση του τοπίου. Από το 2003 ΄έχει συσταθεί φορέας διαχείρισης του εθνικού πάρκου που είναι αρμόδιος να προστατεύσει και να αναβαθμίσει  το φυσικό περιβάλλον. Είναι καθήκον όλων μας να το περιφρουρούμε και να το προστατεύουμε.

κείμενο φωτο
Κατσογιάννη Σταυρούλα
γεωπόνος-αρχιτέκτων τοπίου


Σάββατο 12 Μαΐου 2012

ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΤΕ ΝΕΡΟ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΣΤΕΡΗΘΕΙΤΕ ΔΡΟΣΙΑ


Σχεδιάζοντας ένα κήπο είναι σοφό να τηρηθούν  ισορροπίες για  να εξασφαλίζεται η βιώσιμη λειτουργία αυτού του μικρού οικοσυστήματος που εκτός από χαρά θα διδάξει τους χρήστες του ότι τo νερό δεν έχει μόνο κόστος οικονομικό αλλά και περιβαλλοντικό. Θα πρέπει να βρεθεί η χρυσή τομή ώστε ο κήπος να προσφέρει δροσιά αλλά παράλληλα να μην γίνετε σπατάλη νερού.
Ο κήπος σχεδιάζεται έτσι ώστε να εξαντλεί τις βιοκλιματικές δυνατότητες του χώρου, σκιάζεται, εδαφοκαλύπτεται με χαμηλούς θάμνους, δημιουργούνται  συνθήκες ελεγχόμενης εξατμισοδιαπνοής, επιλέγονται  φυτά που διαθέτουν μηχανισμούς για να ανταπεξέλθουν σε ξηροφυτικές συνθήκες. Είναι σημαντικό να επιλέγονται φυτά εγκλιματισμένα στην περιοχή γιατί θα είναι πιο εύκολη   η διαχείρισή τους, όπως επίσης θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η διαθεσιμότητα αλλά και η καταλληλότητα του νερού σαν κριτήριο επιλογής του φυτικού υλικού.
Η εποχή της φύτευσης του κήπου  καθορίζει την συχνότητα και την ποσότητα του νερού που θα χρειαστεί  για να εγκατασταθούν τα φυτά. Το φθινόπωρο είναι πρώτα από όλα η καλύτερη εποχή γιατί τα φυτά θα επωφεληθούν από τις  βροχές που θα ακολουθήσουν, με δεύτερη καλύτερη εποχή την  άνοιξη πριν η θερμοκρασία ανέβει και αυξηθούν οι υδατικές ανάγκες των φυτών.

 Καλύπτοντας το χώμα με κομπόστ, πεσμένα φύλλα, φλοιό πεύκου, βοτσαλάκι, θάμνους εδαφοκάλυψης ελέγχεται  η εξάτμιση και είναι ένας σημαντικός τρόπος εξοικονόμησης  νερού. Ο χλοοτάπητας μπορεί να περιοριστεί στους  χώρους κίνησης ή στο καθιστικό περισσότερο για λειτουργικούς λόγους και καλό θα ήταν να επιλεγεί ποικιλία το δυνατόν λιγότερο υδροβόρα.
Η τοποθέτηση αρδευτικού συστήματος είναι αδιαπραγμάτευτη εγκατάσταση για όποιον θέλει να ζει σε έναν όμορφο και υγιή κήπο. Υπόγεια λάστιχα, αυτορυθμιζόμενοι σταλάκτες, αξιόπιστοι υπολογιστές, η σύγχρονη τεχνολογία, αλλά κυρίως η τεχνογνωσία του έμπειρου κηποτέχνη στην υπηρεσία του πελάτη θα εξασφαλίσει την επιθυμητή οικονομία.
Ο σωστός προγραμματισμός του υπολογιστή,  δηλαδή η σωστή συχνότητα και διάρκεια καθώς και η ώρα έναρξης της άρδευσης είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες ανάπτυξης των φυτών και  όχι μόνο εξοικονόμησης νερού. Καλύτερη ώρα για να ποτίσει κανείς τα φυτά είναι οι πρώτες πρωινές ώρες και όχι τη νύχτα όπως πιστεύει πολύς κόσμος.
Μεγάλη προσοχή χρειάζεται ιδιαίτερα στις βεράντες, να μην γίνεται υπερβολικό πότισμα και συσσωρεύεται νερό μέσα στα πιάτα που μπορεί να δημιουργήσουν ασφυκτικές συνθήκες για τα φυτά αλλά και να αποτελέσουν εστίες ανάπτυξης κουνουπιών. Είναι καλύτερο σε αυτές τις περιπτώσεις συχνότερο πότισμα μικρότερης  διάρκειας.
Στα φυτεμένα δώματα η πολυεπίπεδη διαστρωμάτωση της υπόβασης, λειτουργεί σαν φίλτρο καθαρίζοντας το νερό από βλαβερές ουσίες ενώ παράλληλα συγκρατεί νερό και ελέγχει τον χρόνο απορροής με αποτέλεσμα την ελεγχόμενη εκτόνωση του δικτύου και την αποφυγή των πλημμυρικών φαινομένων. Επίσης η συλλογή των νερών που απορρέουν ή μέρος αυτών θα μπορούσαν, αφού συλλεχτούν σε μια δεξαμενή, να χρησιμοποιηθούν για την άρδευση των φυτών.

κείμενο-φωτο

Κατσογιάννη Σταυρούλα
γεωπόνος-αρχιτέκτων τοπίου

Τρίτη 1 Μαΐου 2012

ΤΑ ΑΙΘΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΔΑΛΟΥΣΙΑΣ




Το τυπικό σπίτι της Ανδαλουσίας διαθέτει ένα εσωτερικό αίθριο, το οποίο και αποτελεί το κέντρο της ζωής και των δραστηριοτήτων. Το αίθριο, πάτιο όπως ονομάζεται στα ισπανικά, περιβάλλεται από την οικία η οποία συνήθως  είναι διώροφη με βεράντες και παράθυρα που βλέπουν στην αυλή. Περνώντας την εξώπορτα προσπερνάει  κανείς ένα μικρό χωλ και ανοίγοντας τη καγκελόπορτα βρίσκεται στην αυλή από την οποία οδηγείται στο εσωτερικό του σπιτιού. Η συγκεκριμένη αρχιτεκτονική ακολουθείτε χρόνια τώρα για βιοκλιματικούς λόγους. Στο κέντρο του αίθριου τοποθετείται ένα διακριτικό  στοιχείο νερού πηγάδι, στέρνα, συντριβάνι, ενώ  γύρω γύρω  φυτά και  λουλούδια που μέσω της  εξατμισοδιαπνοής δροσίζουν τον περιβάλλοντα χώρο της οικίας. Η σκίαση που προσφέρουν τα τοιχία ολόγυρα  προστατεύουν  τους ιδιοκτήτες και τους ενοίκους από τις υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσονται στην περιοχή κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Τα αίθρια αυτά εκτός από πανέμορφα κεραμικά και ψηφιδωτά πλακάκια διακοσμούνται με γλάστρες με γεράνια, βαμβακούλες, γαρύφαλλα, γιασεμιά, βουκαμβίλιες, τροπικά φυτά κ.α.


Αίθριο ξενοδοχείου Αλφόνσο στη Σεβίλλη

Το νερό κατέχει τιμητική θέση στα ανδαλουσιανά αίθρια.
Η παράδοση των σπιτιών αυτών χάνεται πίσω στις ημέρες των Ρωμαίων ενώ η παράδοση  συνεχίστηκε από τους Μαυριτανούς και εξακολουθεί να υφίσταται σε πολλά σπίτια, ακόμη και σήμερα. Λέγεται ότι σε αυτές τις εσωτερικές αυλές των πανδοχείων του 16ου αιώνα όπου πλανόδιοι έπαιζαν θέατρο και οι θεατές τους απολάμβαναν από τις βεράντες, οφείλεται η μορφή των μεταγενέστερων θεάτρων, με τη σκηνή και τα θεωρεία γύρω γύρω.
Οι Μαυριτανοί έβαλαν και αυτοί τη σφραγίδα τους, είναι ολοφάνερο αν παρατηρήσει κανείς τις ομοιότητες των πάτιο της Ανδαλουσίας με τα ριάντ στο Μαρόκο. Τα πάτιο τα συναντάμε και σε άλλες χώρες Μεξικό, Αργεντινή κλπ. Όσοι είδατε την ταινία με τη ζωή της Φρίντα Κάλο θα θυμάστε το γαλήνιο αίθριο του σπιτιού της.
Η εσωτερική αυλή είναι ο χώρος συνάθροισης της παρέας, της οικογένειας, του κεφιού, του τραγουδιού, του χορού, φέρει όμως και  μια αίσθηση ηρεμίας, δροσιάς και χαλάρωσης στους ανθρώπους που τη ζουν, ενώ για  τους τουρίστες αποτελεί μια ευχάριστη έκπληξη βγαλμένη μέσα από αραβικά παραμύθια ή ταινίες.  

Ριάντ στο Μαρόκο
Στη  Κόρδοβα κάθε χρόνο το Μάιο διοργανώνεται φεστιβάλ με θέμα τα ολάνθιστα αίθρια της πόλης. Το φεστιβάλ  επιχορηγείται από το Δήμο της  Κόρδοβα και χρονολογείται από  το 1918. Τα σπίτια της πόλης ανοίγουν τις πόρτες τους για να δείξουν τις όμορφες εσωτερικές αυλές τους. Τα αίθρια είναι ανοιχτά από το πρωί ως το βράδυ με μια μεσημεριανή διακοπή. Η πόλη μεταμορφώνεται, οι δρόμοι  γεμίζουν χαρούμενα πρόσωπα,  τραγούδια και  χορούς. Το φεστιβάλ ξεκινά με το έθιμο του μαγιάτικου Σταυρού, ακολουθεί διαγωνισμός για το όμορφο αίθριο και λήγει τέλος Μαίου με το πανηγύρι.


Φεστιβάλ στην Κόρντοβα
Η αξία και η συμβολή των πάτιο της Ανδαλουσίας είναι μεγάλη, όχι μόνο στην καθημερινή ζωή αλλά και στην οικονομία της Σεβίλης, της Κόρντοβα κλπ. Αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση  η διαχείριση και ο σεβασμός των ντόπιων προς αυτά. Τα ανδαλουσιανά αίθρια είναι  πλούτος για την παγκόσμια κληρονομιά.

Κείμενο
Κατσογιάννη Σταυρούλα
Γεωπόνος-αρχιτέκτων τοπίου



Κυριακή 29 Απριλίου 2012

ΟΙ ΜΥΡΩΔΙΕΣ ΜΑΣ ΈΛΕΙΨΑΝ

Από τις πέντε αισθήσεις μας η όσφρηση είναι αυτή που έχει αποδυναμωθεί τα τελευταία χρόνια. Ίσως να οφείλεται στο ότι έχουν μειωθεί τα ερεθίσματα, ίσως και στην αδυναμία μας να τα αντιληφθούμε.  Έχουν εκλείψει οι  μυρωδιές,  τόσο οι ευχάριστες όσο και οι ανεπιθύμητες. Δεν μας σπάει τη μύτη το φαγητό του γείτονα, μας λείπει η μυρωδιά του βρεγμένου χώματος, τα αρώματα  των φυτών, και όσο και αν προσπαθούμε να υποκαταστήσουμε τις φυσικές μυρωδιές με τεχνητές  δεν καταφέρνουμε να καλύψουμε το κενό.

Ο άνθρωπος, στη προσπάθεια του να ανασύρει το παρελθόν του ενεργοποιεί μνήμες που συνδέονται με τις αισθήσεις του, ανατρέχει στα παιδικά του χρόνια και θυμάται, τα σούρουπα του καλοκαιριού, που τις γειτονιές  κατέκλυζαν οι παιδικές φωνές και οι μυρωδιές του γιασεμιού και του αγιοκλήματος. Φέρνει στο νου του  νύχτες στο θερινό σινεμά που εκτός από το ποπ κορν, συντροφιά κρατούσε  και το άρωμα του νυχτολούλουδου.

Ξαφνικά ο άνθρωπος της πόλης έβγαλε τα αρωματικά φυτά από τη ζωή του είτε γιατί η γειτονιά  του άλλαξε μορφή, είτε γιατί ο ίδιος επέλεξε άλλα είδη λιγότερο μυρωδάτα.  Σήμερα έχει επανέλθει το ενδιαφέρον του και δίνει στα αρωματικά φυτά προτεραιότητα. Εδώ όμως χρειάζεται προσοχή για να μη φτάσει κανείς σε λαθεμένες επιλογές.




Η εκλογή των φυτών πρώτα από όλα θα πρέπει να  βασίζεται:

·         στις κλιματικές συνθήκες της περιοχής και στην εντοπιότητα τους πχ. δεν θα συνιστούσαμε τη φύτευση της μουράγιας σε περιοχές που πλήττονται από παγετούς.

·         Στο προσανατολισμό του κήπου ή της βεράντας πχ. Σε ένα μπαλκόνι με νότια έκθεση δεν μπορούμε να έχουμε γαρδένια γιατί θα είναι δύσκολο να τη προστατέψουμε από τις ακτίνες του ήλιου.

·         Στις προτιμήσεις που καθορίζονται από τις μνήμες του ιδιοκτήτη του κήπου

·         Στο είδος του αρώματος του φυτού αν δηλαδή χαρακτηρίζεται σαν βαρύ ή  ελαφρύ

·         Στην εποχή ανθοφορίας και τη σύνδεσή της με γιορτές και εκδηλώσεις στον κήπο

·         Στο σωστό συνδυασμό των αρωμάτων ώστε να είναι  ευχάριστη η παραμονή στον κήπο και να μην μας πιάνει πονοκέφαλος πχ ο συνδυασμός ρυγχόσπερμου, γιασεμιού, νυχτολούλουδου σε μικρή απόσταση πρέπει να αποφεύγεται.

Η φύτευση των φυτών που αναδύουν άρωμα είναι συνήθως  σημειακή και σε μικρούς κήπους είναι καλύτερα τα φυτά να τοποθετούνται στην περίφραξη. Το μέγεθος του κήπου καθορίζει τον αριθμό των φυτών που μπορούν να φυτευτούν και την απόσταση φύτευσης από το καθιστικό του κήπου ή από τα ανοιχτά παράθυρα του σπιτιού ώστε να μην δημιουργούνται συνθήκες δυσφορίας από το έντονο άρωμα.



Ας μην ξεχνάμε όμως και την εντομοαπωθητική δράση κάποιων αρωματικών φυτών όπως  του βασιλικού, του γιασεμιού,  της λεβάντας που θεωρείται ότι  απομακρύνουν ανεπιθύμητα έντομα. Για αυτό το λόγο επιβάλλεται η παρουσία τους κοντά στα ανοιχτά παράθυρα ή τις μπαλκονόπορτες της κρεβατοκάμαρας και των καθιστικών.

Όσο για τα αρωματικά που χρησιμοποιούνται στη μαγειρική μάραθος, δυόσμος, μαϊντανός, είναι εύχρηστο να φυτεύονται κοντά στη κουζίνα.

Τα αρωματικά φυτά δεν έχουν απαραίτητα ευωδιαστά άνθη, σε κάποια το αρωματικό τμήμα τους είναι το φύλλωμα τους, σε άλλα ο βλαστός, ή ο φλοιός τους, σε κάποια αναδύεται το άρωμά τους στο ευρύτερο περιβάλλον, ενώ άλλα μοσχομυρίζουν όταν τα πλησιάσει κανείς. Οι καλλιεργητικές απαιτήσεις τους είναι διαφορετικές και εξαρτώνται από το κάθε είδος, ενώ οι εδαφοκλιματικές συνθήκες που προτιμούν είναι  ποικίλες, ανάλογα το φυτό.

Αρωματικά δέντρα είναι η γαζία, τα εσπεριδοειδή, (ιδιαίτερα η νεραντζιά και η πορτοκαλιά), η δάφνη Απόλλωνος, η μοσχοιτιά, η μανόλια η μεγανθής, η  καμφορά κ.α.

Αρωματικοί θάμνοι είναι το βιβούρνο το εύοσμο, η πασχαλιά, η αγγελική,  η καρίσα, η μουράγια, η αγγελική, το νυχτολούλουδο, η πλουμέρια, (γνωστή σαν ινδικό φούλι), η γαρδένια, η αμπέλια, ο ελαίαγνος, ο οσμανθός, η μυρτιά, ο σχίνος, ο χειμωνανθός, η τριανταφυλιά κ.α.

Αρωματικά αναρριχητικά είναι το ρυγχόσπερμο, το γιασεμί, το αγιόκλημα, η γλυσίνια, το φούλι, ο στεφανότης κ.α.

Αρωματικά ποώδη φυτά είναι η αρμπαρόριζα, ο δυόσμος, η μέντα, η ρίγανη, η μαντζουράνα, το θυμάρι, η θρούμπι, το δεντρολίβανο, το δίκταμο, το φασκόμηλο, η αρτεμισία, η λουίζα, ο βασιλικός, ο άλυσσος, η βιολέτα, το ζουμπούλι, ο υάκινθος κ.α.

 Όποιο φυτό και αν επιλέξει κανείς να βάλει στον κήπο ή το μπαλκόνι του θα  του χαρίσει ηρεμία, ομορφιά, ευχαρίστηση και θα τον αποζημιώσει γεμίζοντας με άρωμα τη ζωή του.

ΚΑΤΣΟΓΙΑΝΝΗ  ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ
γεωπόνος- αρχιτέκτων τοπίου


 


Πέμπτη 1 Μαρτίου 2012

ΤΑΤΟΙ...

Oι ιστορικοί κήποι και τα πάρκα σε πολλές χώρες έχουν αναπλαστεί και αποτελούν χώρους αναψυχής και τουριστικούς προορισμούς. Τα θερινά ανάκτορα των βασιλιάδων και οι κήποι τους έχουν ενταχθεί μέσα στον αστικό ιστό των πόλεων ή λειτουργούν σαν περιαστικά πάρκα. Η ανακατασκευή τους βασίζεται στα παλιά σχέδια όταν υπάρχουν, που οι ειδικοί γεωπόνοι, αρχιτέκτονες τοπίου εφαρμόζουν πιστά.
Στους τουριστικούς οδηγούς των μεγάλων ευρωπαικών πόλεων πάρκα σαν το Σανσουσί, το Σαρλότενμπουργκ, το Τσαριτσίνο αποτελούν προορισμούς που καθημερινά τα επισκέπτονται εκατοντάδες άνθρωποι.
Οι Έλληνες μπορεί  να μην δείχνουν το ίδιο ενδιαφέρον με τους υπόλοιπους  ευρωπαίους για την ζωή των βασιλιάδων τους, αλλά οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι είναι ένα κομμάτι της ιστορίας μας.

Τα θερινά ανάκτορα της βασιλικής οικογένειας στην Αττική, βρίσκονται στο Τατόι, μόλις 15 χιλιόμετρα βόρεια της Αθήνας. Το κτήμα πρόεκυψε μετά την συνένωση  τριών οθωμανικών  τσιφλικιών το Τατόι, τα Μπαχούνια και το Λιόπεσι το 1835. Λίγα χρόνια αργότερα το 1872, το αγοράζει ο Γεώργιος Α' με σκοπό πέρα από την αναψυχή, να δημιουργήσει ένα πρότυπο κέντρο εκσυγχρονισμού της ελληνικής γεωργίας, κτηνοτροφίας και δασικής παραγωγής, που εκείνη την εποχή βρισκόταν πολύ πίσω σε σχέση με την Ευρώπη. Kυρίαρχο ρόλο για τον Γεώργιο Α΄  έχει το δάσος και δευτερεύοντα τα οικοδομήματα, για αυτό και αναθέτει την οργάνωση της διαχείρισής του κτήματος και την ανάπτυξη της υποδομής του στον Λουδοβίκο Μύντερ (1873-1892, Δανός δασολόγος και φιλέλληνας), ο οποίος προσπάθησε να ενισχύσει τη φυσικότητα του τοπίου με την εναλλαγή δασικών εκτάσεων φυλλοβόλων και αειθαλών, με περιοχές χαμηλής βλάστησης, θαμνότοπους, ρεματιές. Παράλληλα κατασκεύασε έργα αντιστήριξης, πέτρινα γεφύρια, έκανε επιχωματώσεις όπου χρειάστηκε και έφτιαξε ξερολιθιές για να κρατήσει τα εδάφη.
Τα είδη των φυτών που επικρατούν είναι πολλά και είναι φυτά της τοπικής χλωρίδας, χαλέπιος πεύκη, βελανιδιές, αριές, κυπαρίσσια, λεύκες, φτελιές, γκορτσιές, συκιές, πλατάνια, κουτσουπιές, κέδροι, κουμαριές, σκίνα, πουρνάρια, γλιστροκουμαριές, κράταγοι, ασφόδελοι, κίστοι, ………
Ενα υπέροχο δάσος,  στο οποίο μπορεί να συναντήσεις  ελάφια, αλεπούδες,  σκατζόχοιρους, χελώνες, κουνάβια, λαγούς, πουλιά και πολλά άλλα  είδη της Πάρνηθας.
Το πρώτο σπίτι που κτίστηκε  το 1874 ήταν ένα απλό διώροφο σπίτι ελληνοελβετικού ρυθμού, που δεν κατασκευάστηκε  ως ανάκτορο αλλά ως βασιλικός ξενώνας, χρήση για την οποία ουδέποτε διατέθηκε. Πάνω από το ήδη χαραγμένο περιβόλι, για το οποίο επελέγησαν φυτά από ολόκληρη τη Μεσόγειο, άρχισε να οικοδομείται από τον αρχιτέκτονα Σάββα Μπούκη, το 1884, το καθ' αυτό ανάκτορο, μιμούμενο μια έπαυλη του συγκροτήματος των ανακτόρων του Πέτερχοφ, στην Αγία Πετρούπολη.
Το νέο σπίτι κατοικήθηκε  από τον Γεώργιο το 1889, αμέσως δηλαδή μετά τον γάμο του Διαδόχου Κωνσταντίνου, στον οποίον αφέθηκε η χρήση του παλιού σπιτιού. Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα το Τατόι έχει αποκτήσει δύο ναούς -Προφήτη Ηλία (1873) και Αναστάσεως (1899)- ένα υπασπιστήριο, δυο τρεις οικίες για αυλικούς υπηρεσίας, ένα τηλεγραφείο, την κατοικία του διευθυντή, τρία συγκροτήματα εργατόσπιτων, ένα οινοποιείο, ένα βουτυροκομείο, τρεις στάβλους, αποθήκες, εργαστήρια και καταλύματα για τη Φρουρά. O παλιός ανεμόμυλος μετετράπηκε σε πύργο, μέσα στον οποίο διαρρυθμίσθηκε ένα αρχαιολογικό μουσείο με τα ευρήματα των μικροανασκαφών στην περιοχή.
Το Τατόι είχε επίσης αποκτήσει 400 χιλιόμετρα οδικού δικτύου/αλεών, γέφυρες, άρτιο σύστημα υδροδότησης και πυρασφάλειας, καθώς και δύο μικρές τεχνητές λίμνες, τη Χήνα και την Κιθάρα.
Η μεγάλη πυρκαγιά του 1916 σηματοδοτεί το τέλος της χρυσής εποχής. Καίγεται το μεγαλύτερο μέρος του δάσους, καίγονται οι ανακτορικοί στάβλοι, ο ναός του Προφήτη Ηλία, το μουσείο, το παλιό ανάκτορο.
Η ταραγμένη πολιτικά περίοδος που ακολουθεί δεν επιτρέπει την άμεση ανασυγκρότηση. Αυτή θα πραγματοποιηθεί στα χρόνια του νέου διευθυντή Βασιλείου Δρούβα (1925-1961), όπου κτίζεται το συγκρότημα κατοικιών και εργαστηρίων, γνωστό ως μάνδρα, όπως επίσης και ο σταθμός χωροφυλακής.
Ακολουθούν τα δύσκολα χρόνια της κατοχής, όπου ο Δρούβας ακροβατεί ανάμεσα στον κατακτητή και το αντάρτικο της Πάρνηθας για να σώσει το κτήμα. Το καλοκαίρι του 1945 το κτήμα καίγεται ξανά. Τα κίνητρα ήσαν σαφώς πολιτικά.
Eτσι το Τατόι ξεκίνησε το 1946 και πάλι από το σημείο μηδέν. Για να αντισταθμίσει την απώλεια εσόδων από την καταστροφή του δάσους, ο Δρούβας θα δώσει έμφαση στην παραγωγή κρασιού και στα γαλακτοκομικά προϊόντα. Στα 1952 κτίζεται το κομψό νέο βουστάσιο, τα προϊόντα του οποίου, όπως εν γένει τα προϊόντα του κτήματος, διατίθενται προς πώλησιν σε ξενοδοχεία, νοσοκομεία, ιδρύματα και στρατόπεδα. Από το τέλος του 1948 εγκαθίσταται στην έπαυλη μονίμως η βασιλική οικογένεια, που θα την κατοικήσει αδιαλείπτως ώς το πρωί του αντικινήματος κατά της χούντας, στις 13 Δεκεμβρίου 1967.
Γύρω από το ανάκτορο μικρά δείγματα καλλωπιστικού πρασίνου δηλώνουν ότι κάποτε στο κτήριο αυτό υπήρχε ζωή μια τσιντόνια, μια γλυσίνια που έχει αναρριχηθεί πάνω στους τοίχους λίγα χορταριασμένα φυτοδοχεία.
  
Είναι ανάγκη να μελετηθεί συνολικά η προστασία, η αποκατάσταση και η διαχείριση του κτήματος και όχι αποσπασματικά. Στόχοι της μελέτης θα πρέπει να  είναι  πρώτα από όλα η προστασία του  κτήματος από κινδύνους, (πυροπροστασία, προστασία από φυσικές καταστροφές), η διαχείριση της βλάστησης, του εδάφους,  του νερού  και αναψυχής, η ανάπλαση, η αποκατάσταση των κτηρίων και του περιβάλλοντος χώρου, η ανάδειξη της ιστορικότητας του κτήματος, η αναβάθμιση των δυνατοτήτων λειτουργίας και χρήσης του χώρου και τέλος η βιωσιμότητα του μοντέλου διαχείρισης.
Καθημερινά αλλά πολύ περισσότερο τα Σαββατοκύριακα πεζοπόροι, ποδηλάτες, απολαμβάνουν τη σκιά των αιωνόβιων κυπαρισσιών, ξεκουράζονται στις αλέες με τις αριές, παιδιά απολαμβάνουν το παιχνίδι στα μεγάλα ξέφωτα του δάσους.
Το Τατόι είναι κομμάτι της ιστορικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Τα κτήριά του αποτελούν δείγματα της αρχιτεκτονικής της εποχής, αποτελούν  μάρτυρες της δεξιοτεχνίας των Ελλήνων μαστόρων, τα βοηθητικά κτήρια καταγράφουν τις ανάγκες και τις τότε τεχνικές  (βουτυροκομείο, οινοποιείο). Όλα μαζί τα μονοπάτια , το δάσος, τα λιθόστρωτα,  οι εγκαταστάσεις αποτυπώνουν λαογραφικά, εθιμοτυπικά, αγροτικά,  στοιχεία της ζωής όχι μόνο της βασιλικής οικογένειας αλλά και των προγόνων μας.


















βιβλιογραφία wikipedia
κειμενο φωτο
Κατσογιάννη Σταυρούλα