Συμμετέχει, μελετά, αρθρογραφεί, ταξιδεύει, ενημερώνεται με στόχο να προσφέρει όσο μπορεί στην αναβάθμιση του τοπίου που μας περιβάλλει.

Κυριακή 26 Απριλίου 2015

ΦΥΤΑ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟ



Τα συναντάμε τα καλοκαίρια  πάνω στις αμμουδερές παραλίες που επισκεπτόμαστε. Συνήθως δεν τους δίνουμε σημασία γιατί είναι μικρά και ταλαιπωρημένα από τον ήλιο, το αλάτι και τον άνεμο. Οι μηχανισμοί που αναπτύσσουν, για να ανταπεξέλθουν στις δύσκολες συνθήκες και να καταφέρουν να επιβιώσουν, είναι εντυπωσιακοί. Κάποια από αυτά έχουν χνουδωτά φύλλα και φαίνονται γκρίζα, έτσι καταφέρνουν με το χνούδι  να ανακλούν το φως από το φύλλο και από την άλλη το χνούδι εμποδίζει την εξάτμιση των υδρατμών που παγιδεύεται μέσα σε αυτό Κάποια άλλα είναι παχύφυλλα με κύτταρα με σπογγώδη υφή, που λειτουργούν σαν αποθήκες νερού, μερικά το καλοκαίρι ξεραίνουν το υπέργειο μέρος τους αφού αφήσουν σπόρους για τη μελλοντική αναπαραγωγή τους. Το αλάτι μεταφέρεται με τον αέρα και επιδρά στα φύλλα όπως η ξηρασία, απορροφά το νερό μέσα από τους ιστούς του φυτού, τα σκληρόφυλλα φυτά έχουν συνήθως γυαλιστερά, αδιάβροχα  φύλλα που τα προστατεύει από την αλμύρα.
Οι φυτοκοινωνίες αυτές συγκροτούν πολύ σημαντικά οικοσυστήματα τα οποία υποφέρουν και από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις από τις οποίες πρέπει να προστατεύονται. Είναι εξαιρετικά ευαίσθητες και ιδιαίτερα όταν διέρχονται πάνω τους τροχοφόρα, καταστρέφονται και δεν ξαναφύοναι.
Η φωτογραφική καταγραφή των παρακάτω φυτών έγινε στην Ελαφόνησο της Λακωνίας, περιοχή που έχει χαρακτηριστεί σαν βιότοπος Natura, GR2540002. Στην Ελαφόνησο, προς την ξηρά αναπτύσσονται  οι «λευκές αμμοθίνες» που φτάνουν μέχρι τα 10 μ. ύψος στις παραλίες.  Στη ζώνη αυτή εμφανίζονται τα φυτά της περιοχής, η Αμμόφιλα (Ammophila arenaria), η Αγκαθιά (Eryngium maritimum) και ένας αξιόλογος πληθυσμός του είδους Pancratium maritumum, ο κρίνος της Θάλασσας.
Οι «γκρίζες αμμοθίνες» με ποώδη βλάστηση είναι σταθεροποιημένες αμμοθίνες που διαδέχονται τις λευκές προς την κατεύθυνση της χέρσου. Σε αυτές κυριαρχεί ποώδη ξηροφυτική βλάστηση.

Στη φωτογραφία ο γεωπόνος Κωνσταντίνος Τάτσης, μέλος της Οικολογικής Ένωσης Ελαφονήσου και ο Γρηγόρης Βάρρας, αναπληρωτής Καθηγητής Ανθοκομίας & Αρχιτεκτονικής Τοπίου  του ΤΕΙ Ηπείρου, στους αμμόλοφους της παραλίας του Σίμου, στην Ελαφόνησο.
Το τμήμα Ανθοκομίας & Αρχιτεκτονικής Τοπίου  του ΤΕΙ Ηπείρου, κατέγραψε όλους τους θαλασσόκεδρους του νησιού πέρυσι το καλοκαίρι, πολύ σημαντική εργασία, για την προστασία τους από την τουριστική ανάπτυξη του νησιού.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα ενδημικά φυτά που βρίσκονται στην Ελαφόνησο (ενδημικά χαρακτηρίζονται τα φυτά που δεν υπάρχουν σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου, παρά μόνον έναν συγκεκριμένο τόπο). Ένα από αυτά είναι το φυτικό είδος Σαπονάρια, Saponaria jagelli που αναπτύσσεται στις αμμώδεις παραλίες στη δυτική πλευρά του νησιού σε δύο απομακρυσμένους και περιορισμένους πληθυσμούς. Βρίσκεται δε, στη λίστα των 50 νησιωτικών φυτών της Μεσογείου που κινδυνεύουν με εξαφάνιση και χρήζουν προστασίας. Αξιόλογο ενδημικό φυτό είναι και το Silene integripetala elafonesiaca.
Παρακάτω παραθέτω τα πιο σημαντικά είδη που κατέγραψα στις παραλίες της Ελαφονήσου. Οι πληροφορίες για το φυτά βρέθηκαν στο διαδίκτυο.


Euphorbia paralias
Φύεται στην δυτική - νότια Ευρώπη και στη δυτική Ασία. Είναι πολυετές,  ποώδες φυτό με  όρθιους βλαστούς (συνήθως 20-70 εκατοστά). Διακλαδίζεται από τη βάση, ο βλαστός του είναι συχνά έντονα κοκκινωπός και τα άνθη του είναι μικρά, σε ταξιανθία σκιάδιου. Ανθίζει το καλοκαίρι, και στους βλαστούς του  έχει άσπρο γαλακτώδη χυμό που είναι τοξικός. Στην Αυστραλία θεωρείται ζιζάνιο των παράκτιων περιοχών στα νησιά και στις εύκρατες  περιοχές.  




Κρίταμο, crithmum maritimum


Ο Διοσκουρίδης το περιγράφει σαν  « Θαμνώδες βοτάνιον, που απλώνεται σε πλάτος και έχει ύψος ενός πήχυ. Φυτρώνει σε παραθαλάσσιους τόπους και έχει πολύ στιλπνά φύλλα και υπόλευκα, σαν της γλιστρίδας, πιο πλατιά και πιο επιμήκη με αλμυρή γεύση ».
Είναι πολυετές – ποώδες φυτό (παχύφυτο), ξυλώδες στη βάση του και χαμηλής ανάπτυξης, το οποίο καλύπτει σταδιακά το γύρω του έδαφος. Φύεται σε παραθαλάσσια μέρη, σε βραχώδεις ή αμμουδερές ακτές. Απαντάται στις χώρες της Μεσογείου, όπως η Ελλάδα, και στις δυτικές ακτές της Ευρώπης (π.χ. στις Κανάριες Νήσους), καθώς επίσης στις νότιες και δυτικές ακτές της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας, στη Βόρειο Αφρική και στη Μαύρη Θάλασσα. Το κρίταμο ανήκει στα αλόφυτα, διότι ευδοκιμεί σε εδάφη με πολύ υψηλή αλατότητα.


Σιλήνη , Silene sedoides


 Ποώδες φυτό, με πυκνό  τριχωτό φύλλωμα. Τα άνθη της είναι ροζ και εμφανίζονται την άνοιξη.


Κενταύρια, Centaurea pumilio




Η Centaurea pumilio είναι ένα σπάνιο φυτό που φύεται στις αμμώδεις παραλίες της  ανατολικής Μεσογείου.  Ανθίζει τον Απρίλιο και το Μάιο. Η Centaurea pumilio περιλαμβάνεται στην Λίστα με τα σπάνια φυτά του κόκκινου βιβλίου.

Ελίχρυσο, Helichrysum orientale


Πολυετές φυτό, γκρίζου χρώματος καλυμμένο με χνούδι, για προστασία από την αφυδάτωση. Τα άνθη  έχουν ένα εντυπωσιακό ανοιχτοκίτρινο χρώμα. Ανθίζει Απρίλιο Μάιο.


Κρινάκι της Θάλασσας,  Pancratium maritimum


Πολυετές βολβώδες φυτό με παχύ κορμό σαν καλάμι ύψους περίπου 40 cm, το δε ριζικό του σύστημα φτάνει το 1,5 μέτρο. Θα το συναντήσουμε μόνο στις αμμώδεις παραλίες της Μεσόγειου, όπου έχει απομείνει πλέον καθώς δέχεται ισχυρή επίθεση από την τουριστική ανάπτυξη στις παραθαλάσσιες περιοχές και γι’ αυτό είναι είδος υπό παρακολούθηση.
Βγάζει τα φύλλα του τον χειμώνα που το καλοκαίρι ξεραίνονται και τότε βγαίνουν μέσα από τη καυτή άμμο τα άνθη του. Λευκά, αρωματικά και τεράστια με κίτρινους ανθήρες που κάθονται πολύ κομψά πάνω στους στήμονες. Τα άνθη ανοίγουν αργά το απόγευμα προς το βράδυ. Οι μικροσκοπικοί μαύροι και ελαφροί σπόροι του επιπλέουν στη θάλασσα η οποία τους ταξιδεύει σε μεγάλες αποστάσεις και κάποια στιγμή τους βγάζει σε κάποια άλλη ακτή και αυτός είναι ο ένας τρόπος πολλαπλασιασμού του (ο άλλος είναι με τους βολβούς).
Είναι γνωστό από αρχαίες εικονογραφήσεις στην Κρήτη , στα παλάτια της Κνωσού και από τις υστεροκυκλαδικές τοιχογραφίες στη Σαντορίνη.


Lotus cytisoides
  



Mathiola tricuspidata
Η Βιολέτα της άμμου ανθίζει νωρίς τη άνοιξη και το όνομά της οφείλεται στα τρία κέρατα λοβούς του σπόρου.



Ammophila arenaria 


Είναι το χορτάρι που φυτρώνει πάνω στις αμμοθίνες  στις ακτές της Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής. Έχει όρθια στελέχη μέχρι και 1,2 μέτρα  ύψος. Αναπτύσσει δίκτυο παχύ   βαθιών ριζωμάτων που βοηθούν στη σταθεροποίηση των αμμόλοφων. Τα φύλλα είναι παχιά και επικαλυμμένα με ένα λευκό κηρώδες επίχρισμα. 


Eryngium maritimum


Πολυετές φυτό, αυτοφυές σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές ακτές, σε αμμώδεις παραλίες και αμμόλοφους. Το ασήμαντο εκ πρώτης όψεως αυτό αγκάθι μεταμορφώνεται σε σπάνιο κόσμημα την εποχή της ανθοφορίας του. Τα σκληρά αγκαθωτά φύλλα του και τα λεπτεπίλεπτα άνθη έχουν χρώμα μπλέ μωβ ή ασημοπράσινο και προσελκύουν πλήθος επικονιαστών. Οι ρίζες μπορούν να φτάσουν έως και ένα μέτρο μήκος και συγκρατούν τα χαλαρά αμμώδη εδάφη αποτρέποντας τη διάβρωσή τους.


Juniperus oxykedrus ssp marcocarpa


Το θαλασσόκεδρο,  φύεται κατά ομάδες, συναντάται σε θαμνώδη και δενδρώδη μορφή και φθάνει σε ύψος έως 8 μ., ενώ η διάμετρος του κορμού του είναι σχεδόν μισό μέτρο.

Katsogianni Stavroula
Agriculturist-Landscape Architect
http://urbanpoints.blogspot.gr/





Τρίτη 14 Απριλίου 2015

ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΔΕΝΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ


Πολύς λόγος γίνεται για το πράσινο, χρόνια τώρα, για το πώς θα αυξηθεί, πως θα συνδεθούν οι χώροι πρασίνου μεταξύ τους, για το πόσο καλό είναι, πώς θα διαχειριστεί, πόσο θα κοστίσει. Όλοι συμφωνούν για την αναγκαιότητα του, για την προσφορά του στις ζωές μας, όλοι όμως ή σχεδόν όλοι το απαξιώνουν είτε σαν ιδέα είτε στη πράξη.
Η ευκαιρία των Ολυμπιακών αγώνων χάθηκε για πάντα μιας και σε ολόκληρη την Αττική φυτεύτηκαν μόλις 27.000 δένδρα και 500.000 θάμνοι, παρά τις εξαγγελίες που μιλούσαν το 2001,  για  280.000 δένδρα και 12 εκατ. Θάμνους. Αν μάλιστα κάποιος υπολογίσει την θνησιμότητα αυτών των φυτών, το αποτέλεσμα φαντάζει ακόμα πιο αποτυχημένο.
Πολύς λόγος επίσης για το πόσα τετραγωνικά πράσινης γης  αντιστοιχούν σε κάθε κάτοικο, στην Αθήνα μόλις 2,55 τετραγωνικά μέτρα, στο  Άμστερνταμ 27 τ.μ., στη Ζυρίχη 35 τ.μ., στην Ουάσιγκτον 50 τ.μ., στη Δρέσδη 144 τ.μ. και σε Λονδίνο, Ρώμη και Παρίσι 9 τ.μ.
Θα μπορούσαν τα δέντρα να αλλάξουν τις ισορροπίες μέσα στη πόλη; Στις ευρωπαϊκές πόλεις το πράσινο και ιδιαίτερα τα δέντρα ενισχύουν την ταυτότητα της πόλης και αποτελούν σημεία αναφοράς. Ποιος έχει πάει στη Ρώμη και δεν πρόσεξε τις πανύψηλες κουκουναριές, στο Παρίσι τις αλέες με τις ιπποκαστανιές ή στο Βερολίνο το δρόμο με τις φλαμουριές.



Φωτο 1. Οι κουκουναριές της Ρώμης

Τα δέντρα αποτελούν το τρίτο επίπεδο βλάστησης  σε έναν χώρο πρασίνου. Το επίπεδο των δέντρων δημιουργεί σκιασμένους χώρους, οριοθετεί πορείες και καθορίζει ενότητες. Οι όροι όπως ακολουθία, επανά­ληψη, ρυθμός, ενότητα, έμφαση και κλίμακα είναι βασικοί για έναν καλό σχεδιασμό μιας δενδροφύτευσης. Τα βασικά στοιχεία όπως η μορφή, το μέγεθος, η υφή και το χρώμα, τα οποία αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά ενός δένδρου πρέπει να εκτιμηθούν  πλήρως από τον μελετητή πρασίνου.
Συνήθως τα δένδρα καλούνται να εκπληρώσουν περισσότερους από ενόν σκοπό συμβάλλοντας σημαντικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της πόλης από κάθε άποψη (φυσική, ψυχική, υγιεινή). Δεν θα ξεχάσω έναν αστυνομικό, που με ρωτούσε πληροφορίες για τις γιακαράντες της οδού Αθηνάς, τους βραχυχίτωνες της Σταδίου και της αριές της πλατείας Συντάγματος, λέγοντάς μου πόσο τον συντρόφευαν τα δέντρα στην πολύωρη υπηρεσία του.




Φώτο 2. Τα πλατάνια της οδού Αρεοπαγίτου

Τα κριτήρια επιλογής είναι πολλαπλά και αλληλοκαλυπτόμενα. Στην περίπτωση των δέντρων δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στο φως που περνάει από τη φυλλωσιά του δέντρου,  στην κλίμακα  του χώρου, στην βιοκλιματική του συνεισφορά, στη δυνατότητα εγκλιματισμού του στις δύσκολες συνθήκες της πόλης, στην αισθητική αναβάθμιση του χώρου, στην προσφορά του στη συγκράτηση ρύπων, στην οικολογική προσαρμογή των ειδών κλπ.






Φωτο 3 . Λανθασμένη επιλογή του Ficus nitida, για το στενό δρόμο και τα στενά πεζοδρόμια της πόλης.

Αν καλεστούμε σαν ειδικοί να αξιολογήσουμε ποια είδη δέντρων είναι κατάλληλα για τους δημόσιους χώρους της Αθήνας, θα πρέπει να προσμετρήσουμε πολλούς παράγοντες.  Προσωπικά θα κατέληγα στα ακόλουθα δεκαπέντε είδη, χωρίς να αποκλείσω πολλά ακόμα. Εννοείται βέβαια ότι επιλέγοντας τα ακόλουθα είδη δεν σημαίνει ότι τα φυτεύω και τα αφήνω στη τύχη τους.

1.Ψευτοπιπεριά Schinus molle
2. Ελαίαγνος ή Μοσχοιτιά Eleagnus angustifolia
3. Γλεδίτσια Gleditsia triacanthos
4.Νεραντζιά (Citrus aurantium)
5.Μουριά ( Morus platanifolia)
6. Κουτσουπιά (Cercis siliquastrum)
7. Σοφόρα (Sophora japonica)
8. Γρεβιλλέα (Grevilea robusta)
9. Χαρουπιά (Ceratonia siliqua)
10.Πλατάνι (Platanus orientalis)
11. Πεύκο (Pinus sp)
12. Λυκιδάμβαρη (Liquidambar styracifiua)
13. Μελιά (Melia azederah)
14.Κερλεουτέρια (Koelreuteria paniculata)
ΚΑΙ ΒΕΒΑΙΑ
15.Η ΕΛΙΑ





Φωτο 4. Το πεύκο συνδεδεμένο άρρηκτα με την αττική γη.

Η ζωή του ανθρώπου είναι στενά συνδεδεμένη με το δέντρο και η ύπαρξη του δέντρου μέσα στην πόλη είναι βιολογική ανάγκη. Σήμερα στις πόλεις οι διαθέσιμοι ελεύθεροι χώροι είναι λίγοι, τα πάρκα μικρά και ξεκομμένα το ένα από το άλλο.
Μια ιδέα είναι να ξεκινήσουμε από την αύξηση των τετραγωνικών πρασίνου που αντιστοιχούν σε κάθε κάτοικο αυξάνοντας το εμβαδόν της φυλλικής επιφάνειας/ κάτοικο. Ένα μεγάλο πεύκο φτάνει να έχει 10-12 στρέμματα ενώ δε πρέπει να παραβλέπουμε την αξία των αναρριχητικών  φυτών και των φυτεμένων δωμάτων.

Κατσογιάννη Σταυρούλα
Γεωπόνος - Αρχιτέκτων τοπίου