ΟΡΟΣ ΑΙΓΑΛΕΩ

Το όρος Αιγάλεω και το Ποικίλο Όρος  οριοθετούν το Λεκανοπέδιο της Αθήνας ξεκινώντας από τα ΝΔ με ΒΑ κατεύθυνση. Τα δυο βουνά χωρίζονται από την κοιλάδα του Δαφνίου. Το όρος Αιγάλεω έχει μέγιστο υψόμετρο 463 μ. (κορυφή Κούκος). Μεταξύ των  κορυφών του δημιουργούνται μικρά οροπέδια, λαγκάδια και  ρεματιές.

Η θαμνώδης βλάστηση και οι φρυγανότοποι κυριαρχούν, στο βάθος ο Υμηττός και το λεκανοπέδιο

Η ονομασία του όρους Αιγάλεω προέρχεται από τα συνθετικά «αίγα» (γίδα), και «λεώς» (λαός) δηλαδή λαός των Κατσικιών, καθώς οι πρώτοι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής έβοσκαν τα ζώα τους στο όρος. Στους πρόποδες του όρους Αιγάλεω έχουν αναπτυχθεί ανατολικά οι δήμοι Αιγάλεω, Αγ. Βαρβάρας, Κορυδαλλού, Νίκαιας, Περάματος, ενώ Νότια και Δυτικά φτάνει ως τη θάλασσα όπου καταλήγει στο στενό της Σαλαμίνας.

Πρόκειται για ένα ασβεστολιθικό, πετρώδες και βραχώδες γενικά βουνό χαμηλού υψομέτρου, που καλύπτεται εν μέρει από αυτοφυή δάση χαλεπίου πεύκης, δάση με αγριελιές, κυπαρίσσια, «κέδρους», σχίνους, πουρνάρια, φρυγανικές εκτάσεις και ασβεστολιθικούς βραχώδεις σχηματισμούς.

Φαίνεται ότι η κυρίαρχη βλάστηση στο βουνό ήταν πάντοτε θαμνώδης λόγω της γεωλογικής του σύστασης (καρστικός ασβεστόλιθος) και την απουσία νερών αλλά και από το γεγονός ότι από τον 7ο αιώνα π.χ., στις υπώρειές του γινόταν ξύλευσή για την παρασκευή ξυλοκάρβουνου. Δασωμένες ενδεχομένως να ήταν η κοιλάδα από την οποία διέρχονταν η Ιερά Οδός από την οποία σώζεται ένα σημαντικό κομμάτι της διαδρομής τεσσάρων  περίπου χιλιομέτρων του πανάρχαιου δρόμου, που βρίσκεται μέσα στα όρια του Διομήδειου Βοτανικού Κήπου (του  μεγαλύτερου και σημαντικότερου βοτανικού κήπου της ΝΑ Ευρώπης και της Α Μεσογείου έκτασης 1.860- περίπου στρεμμάτων με πλούσια αυτοφυή βλάστηση και φυτά από όλο τον κόσμο, περίπου 3.000 είδη φυτών).

Θέα προς τη βόρεια πλευρά, στο βάθος διακρίνονται η Πετρούπολη και το Καματερό.

Στη βόρεια πλευρά του, εκτός από την Ιερά Οδός, βρισκόταν και το Ιερό της Αφροδίτης και το Ιερό του Δαφναίου Απόλλωνα. Το πέρασμα αυτό ήταν τειχισμένο για την ασφάλεια της πόλης των Αθηνών. Το 480 π.Χ., ο βασιλιάς των Περσών Ξέρξης παρακολούθησε τη νικηφόρα για τον ελληνικό στόλο και καταστροφική για τον δικό του στόλο ναυμαχία της Σαλαμίνας στον θρόνο του, ο οποίος είχε στηθεί σε κορυφή του όρους, απέναντι από τη νήσο Σαλαμίνα. Στους βυζαντινούς χρόνους, στην περιοχή ιδρύθηκε η ιερά Μονή Δαφνίου πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού του Δαφναίου Απόλλωνα.

Το όρος ήταν καλυμένο με πυκνά δάση πριν τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Οικιστικές ανάγκες όμως, ανάγκες θέρμανσης και βιοποριστικές, ανεξέλικτη βόσκηση, το οδήγησαν στη σημερινή του μορφή.

Υπέροχο ανάγλυφο, στο βάθος η Σαλαμίνα.

Τα τελευταία χρόνια διεξάγεται εθελοντική έρευνα για την καταγραφή της χλωρίδας του βουνού, με την επιστημονική επιμέλεια της δρ. Ειρήνης Βαλλιανάτου, προϊσταμένης του Διομήδειου Βοτανικού Κήπου. Εχουν ταξινομηθεί πάνω από 750 αυτοφυή είδη και υποείδη. Από αυτά 41 είδη είναι ελληνικά ενδημικά, 8 είναι ενδημικά της Ελλάδας και της ευρύτερης περιοχής του Αιγαίου και 30 χαρακτηρίζονται σημαντικά. Σημαντική είναι και η πανίδα του όρους όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Ν. Νέζη «Τα βουνά της Αττικής». Έχουν καταγραφεί αλεπούδες, νυφίτσες, λαγοί, κοτσύφια, πέρδικες, ορτύκια, αγριοπερίστερα, κορυδαλλοί, γεράκια, νυχτοπούλια, κίσσες, έντομα (πεταλούδες, κολεόπτερα, ακρίδες, κ.α.), σκαθάρια, ερπετά (φίδια, χελώνες).

Κρόκοι, κυκλάμινα, ρείκια, σκίνα, πουρνάρια τραβούν τη προσοχή το φθινόπωρο

Το βουνό προσφέρει εξαιρετικά σημεία θέα προς την Πάρνηθα, την Πεντέλη, τον Υμηττό, τα Γεράνεια (πίσω από τα οποία δύει ο ήλιος), το λεκανοπέδιο της Αθήνας, τα Τουρκοβούνια, ο Λυκαβηττός, η Ακρόπολη, ο λόφος Φιλοπάππου κ.α., τον Σαρωνικό Κόλπο, τη Σαλαμίνα, τον κόλπο της Ελευσίνας, το Θριάσιο Πεδίο.

Θέα από το όρος Αιγάλεω προς το Σαρωνικό, μια συννεφιασμένη μέρα

Αποτελεί ιστορικό τοπίο, παρουσιάζει αρχαιολογικό ενδιαφέρον, με χαρακτηριστικά στοιχεία του Αττικού περιβάλλοντος. Πληγωμένο από τις χρήσεις που οι άνθρωποι του απέδωσαν, το όρος Αιγάλεω, περιμένει να ληφθούν μέτρα για την προστασία του.  'Ολα αυτά τα χρόνια αυθαίρετα κτίσματα, παράνομα βουστάσια, βιοτεχνικά πάρκα, νεκροταφεία, οικιστική ανάπτυξη το αλλοιώνουν.  Θα μπορούσε να αποκτήσει ήπιες χρήσεις αναψυχής, άθλησης, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και να ομορφύνει τις ζωές των ανθρώπων που ζουν στη σκιά του.

Κατσογιάννη Σταυρούλα

γεωπόνος -αρχιτέκτων τοπίου

Βιβλιογραφία

1.Για τον χαρακτηρισμό του οικοσυστήματος του όρους Αιγάλεω – Ποικίλου και της λίμνης Ρειτών (Κουμουνδούρου) ως περιοχής προστασίας της φύσης.
http://files.ornithologiki.gr/docs/politiki/paremvaseis/Protasi_gia_tin_prostasia_orous_Aigaleo.pdf

2.Όρος Αιγάλεω. Βικιπαίδια