Συμμετέχει, μελετά, αρθρογραφεί, ταξιδεύει, ενημερώνεται με στόχο να προσφέρει όσο μπορεί στην αναβάθμιση του τοπίου που μας περιβάλλει.

Τρίτη 31 Αυγούστου 2010

ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΧΑΡΕΣ

ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΧΑΡΕΣ

...έχουν να γίνουν ακόμα πολλά!!!


Η ζωή των παιδιών μέσα σε μια μεγαλούπολη προσφέρει πολύ λίγες ευκαιρίες για εκτόνωση, παιχνίδι, εξερεύνηση, ανάπτυξη της φαντασίας του και της εφευρετικότητάς του. Η κάθε ιδιαίτερη ενασχόληση των παιδιών γίνεται οργανωμένα και καθοδηγείται από τους γονείς και τους δασκάλους τους. Ο χρόνος που απομένει στα παιδιά για ελεύθερο παιχνίδι έξω από το σπίτι σε ανοιχτό χώρο είναι πολύ λίγος.

Η παρουσία της παιδικής χαράς σε κάθε γειτονιά της σύγχρονης πόλης είναι επιβεβλημένη. Το παιδί θα τρέξει, θα σκαρφαλώσει, θα ανακαλύψει, θα κάνει καινούργιους φίλους, θα έρθει σε επαφή με τη φύση.

Σημερινή κατάσταση
Οι παιδικές χαρές που συναντάμε μέσα στον αστικό ιστό της πόλης είναι παραδοσιακές, στην πλειοψηφία μικρές σε έκταση (250-300 τ.μ) και απευθύνονται σε παιδιά ηλικίας 1-6 ετών. Στο χώρο έχουν εγκατασταθεί τα κλασικά παιχνίδια κούνιες, τσουλήθρες, τραμπάλες, αμμοδόχος ή και πολυμορφικά παιχνίδια. Το δάπεδο στρώνεται με άμμο (παλαιότερα), χαλίκι, χλοοτάπητα, ταρτάν. Παγκάκια υπάρχουν συνήθως περιμετρικά του χώρου για την καλύτερη επιτήρηση των παιδιών από τους γονείς. Η παρουσία πρασίνου είναι μικρή με φανερή την έλλειψη σχεδιασμού.

Τελευταία από τους δήμους γίνεται προσπάθεια ανανέωσης των παιδικών χαρών. Αντικαθίσταται ο παλιός εξοπλισμός με νέα παιχνίδια ξύλινα ή πλαστικά σε πολύ ωραία χρώματα. Κάτω από τα παιχνίδια ή και σε όλη την έκταση της παιδικής χαράς στρώνεται ταρτάν. Ο χώρος περιφράσσεται με ψηλά κάγκελα. Δεν γίνονται νέες φυτεύσεις θάμνων, δέντρων ή αναρριχητικών φυτών με αποτέλεσμα όσοι χώροι είχαν κάποια βλάστηση να είναι προνομιούχοι σε σύγκριση με κάποιους άλλους που δεν έχουν ίχνος βλάστησης και αποτελούν ένα στείρο τεχνητό περιβάλλον. Οι ηλιακές ομάδες των παιδιών από 6 έως 12 χρονών έχουν αποκλειστεί ως χρήστες των χώρων αυτών λόγω της επιλογής παιχνιδιών για μικρότερες ηλικίες. Οι περισσότερες παιδικές χαρές είναι τόσο τυποποιημένες και ομοιόμορφες που δικαιολογημένα το ενδιαφέρον των παιδιών εξαντλείται γρήγορα με αποτέλεσμα να κάνουν ανορθόδοξη χρήση των παιχνιδιών (ανάποδη ανάβαση στην τσουλήθρα, σε όρθια στάση πάνω στις κούνιες και πολλά άλλα).

Οι παιδικές χαρές είναι απρόσιτες για τα παιδιά με κινητικές δυσκολίες και προβλήματα όρασης. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι στην Αθήνα υπάρχει μόνο μία παιδική χαρά - ίσως να είναι και η μοναδική στην Ελλάδα, από τις 2.500 που λειτουργούν συνολικά - η οποία σχεδιάσθηκε προκειμένου να είναι προσβάσιμη και ασφαλής και για το παιχνίδι παιδιών με αναπηρίες. Εφόσον τα παιδιά με κινητικές δυσκολίες, προβλήματα όρασης κατοικούν, όπως είναι φυσικό, σε διάφορες περιοχές, είναι λάθος να δημιουργείται μία παιδική χαρά και να γκετοποιείται το παιχνίδι αυτών των παιδιών. Όλοι οι παιδότοποι πρέπει να είναι προσβάσιμοι. Μπορεί στην Ελλάδα η ύπαρξη της μίας προσβάσιμης παιδικής χαράς να αποτελεί την εξαίρεση στον κανόνα, ωστόσο στις ΗΠΑ αλλά και στις βορειοευρωπαϊκές χώρες (στη Δανία, στη Σουηδία) οι παιδικές χαρές στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι προσβάσιμες.

Η παιδική χαρά αποτελεί χώρο όπου συμβαίνουν 6-7 % των ατυχημάτων σε παιδιά ηλικίας< 9 ετών. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιοποιήθηκε το 2000 από ομάδα φοιτητών της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών από τις 139 παιδικές χαρές που εξετάστηκαν, ένα ποσοστό 81% χαρακτηρίστηκαν ως επικίνδυνες για την ασφάλεια των παιδιών 14% βρέθηκαν σε μέτρια κατάσταση και μόνο 5% βρέθηκαν «ικανοποιητικές». Έξι χρόνια μετά ένα μεγάλο ποσοστό παιδικών χαρών έχει ανακαινιστεί, μόνο στο δήμο Αθηναίων έχουν παραδοθεί 80 νέες παιδικές χαρές. Το ζήτημα είναι ότι στις καινούργιες παιδικές χαρές έχει δωθεί έμφαση στην ασφάλεια με αποτέλεσμα οι περισσότερες να έχουν μετατραπεί σε αποστειρωμένες φυλακές με κάγκελα γύρω γύρω, με μαλακό δάπεδο από άκρη σε άκρη και όχι μόνο κάτω από τα παιχνίδια που χρειάζεται.

Χωροθέτηση
Τα αστικά οικόπεδα που υπάρχουν διαθέσιμα για την δημιουργία παιδικής χαράς είναι συνήθως μικρά για αυτό θα ήταν σκόπιμο οι παιδικές χαρές να εντάσσονται μέσα σε αλσύλλια, λόφους, πάρκα, κήπους, σε όποιες γειτονιές υπάρχει αυτή η δυνατότητα, ώστε τα παιδιά βγαίνοντας από το σπίτι τους να παίζουν σε ένα πιο φυσικό περιβάλλον αλλά παράλληλα να αποκτούν αυτοί οι χώροι χρήση, και επισκεψιμότητα. Συναντάμε παιδικές χαρές δίπλα σε μεγάλους αυτοκινητόδρομους που δεν έχει γίνει καμία προσπάθεια ούτε οπτικής ούτε ηχητικής απομόνωσης με κατάλληλες φυτεύσεις, αλλά και παιδικές χαρές που γίνονται μέσα σε πάρκα περιφράσσονται με κάγκελα και αποκόπτονται από το υπόλοιπο πάρκο.

Σχεδιασμός
Στην Ελλάδα είναι φανερό ότι υπάρχει αδυναμία σχεδιασμού των παιδικών χαρών. O σχεδιασμός πέρα από τα πρότυπα ασφάλειας θα πρέπει να προσεγγίζει το χώρο αποδίδοντάς του αισθητική αναβάθμιση και λειτουργικότητα.

Κατά τον σχεδιασμό θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη

• Η τοποθεσία, τα χαρακτηριστικά του χώρου, το σχήμα, το ανάγλυφο, το μέγεθός της, σε μικρές παιδικές χαρές ο εξοπλισμός θα πρέπει να έχει αντίστοιχο μέγεθος.

• η επισκεψιμότητά της, η προσβασιμότητά της, με είσοδο ορισμένη και όρια καθορισμένα, αλλά που δεν αποκόπτουν το χώρο από το ευρύτερο περιβάλλον όταν αυτό είναι επιθυμητό.

• η κίνηση των παιδιών μέσα στο χώρο

• η ασφάλεια που πρέπει να παρέχει στα παιδιά η επιλογή των παιχνιδιών, καθώς και η θέση των καθιστικών για καλύτερη επίβλεψη.

Ο σχεδιαστής πρέπει να σκεφτεί πρώτα από όλα πως θα μετατρέψει το τοπίο και την βλάστηση σε υλικό παιχνιδιού. Η προσέγγιση του χώρου στο φυσικό περιβάλλον μπορεί να επιτευχθεί χρησιμοποιώντας φυσικά υλικά και στοιχεία κατά την κατασκευή του παιδότοπου, κορμούς δέντρων, βράχους, φυσικούς φράχτες, γλυπτά από φυσικά υλικά, γέφυρες, στενά περάσματα, σκιερά σημεία. Στον κήπο αυτό βέβαια μπορεί να εμπεριέχεται και ο κλασικός εξοπλισμός παιδικών χαρών χωρίς να είναι αυτός που θα κυριαρχεί στο χώρο.

Η ποικιλία των επιλογών προσφέρει εναλλακτικές ευκαιρίες για παιχνίδι σε όλες τις ηλικίες, ένα συστατικό που λείπει από τις νέες παιδικές χαρές οι οποίες κυρίως απευθύνονται σε παιδιά μέχρι έξι ετών. Η ηλικία διαφοροποιεί τις ανάγκες και τις επιθυμίες των παιδιών για παιχνίδι λόγω διαφορών στη σωματική τους διάπλαση, αλλά και στο πως αντιλαμβάνονται και χρησιμοποιούν το περιβάλλον.

Μέσα στην παιδική χαρά το παιχνίδι θα πρέπει να επιφυλάσσει στο παιδί εμπειρίες και συναισθήματα ακόμα και αντίθετα μεταξύ τους όπως την έκπληξη αλλά και τη σιγουριά και την ασφάλεια, τη δράση αλλά και την ηρεμία, το φως και την σκιά. Σχεδιαστικά αυτά μπορούν να αποδοθούν με καμπύλες στο χώρο, δημιουργία ομαλών κλίσεων ή επιπέδων, που θα οροθετούνται με ποικιλομορφία βλάστησης, συνδυασμό ποικίλων υλικών επίστρωσης, διαφορετικό τύπο παιχνιδιού.

Η παιδική χαρά καλείται να έχει και εκπαιδευτικό χαρακτήρα γιατί το παιδί μέσα από το παιχνίδι μαθαίνει να λειτουργεί τις αισθήσεις του και να αποκτά εμπειρία και γνώση. Ο μελετητής μιας παιδικής χαράς οφείλει να εξαντλήσει την φαντασία του να βρει τρόπους να δώσει στο παιδί οπτικά και ακουστικά ερεθίσματα, να του γνωρίσει μυρωδιές και να το βοηθήσει να ανακαλύψει τη χαρά της επαφής με τη φύση. Ο σωστός συνδυασμός των χρωμάτων, η ενσωμάτωση των όγκων των παιχνιδιών στο χώρο και το αρμονικό δέσιμο των φυσικών υλικών με τα δομικά υλικά δημιουργούν ευχάριστες εντυπώσεις στον επισκέπτη, όπως και η φύτευση αρωματικών φυτών. Ο αποκλεισμός των ήχων της πόλης μπορεί να επιτευχθεί με αναρριχητικά φυτά ή θάμνους ώστε το παιδί να μπορεί να ακούσει τα πουλιά, το θρόισμα των φύλλων, το κελάρυσμα του νερού, εφόσον υπάρχει το στοιχείο αυτό στο χώρο. Το παιχνίδι πάνω στο χορτάρι, το άγγιγμα του χώματος, η παρατήρηση μιας πεταλούδας, ενός σαλιγκαριού, ενός μυρμηγκιού γεμίζει την ψυχή του παιδιού με τη χαρά και την ηρεμία που μόνο η φύση μπορεί.

Δεν είναι τυχαίο που ο Δ. Πικιώνης έφτιαξε έναν παιδικό κήπο στη Φιλοθέη και όχι μια παιδική χαρά με το χαρακτήρα που της έχουμε αποδώσει σήμερα.

Η δημιουργία θεματικών παιδικών χαρών μπορεί να ενισχύσει τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα τους μέσα από το παιχνίδι πχ. Παιδική χαρά με θέμα την ανακύκλωση, την καλλιέργεια φυτών, την κυκλοφοριακή αγωγή, με παραδοσιακά παιχνίδια κλπ.

Συμπεράσματα
Η παιδική χαρά θα πρέπει να προσφέρει στους λιλιπούτειους επισκέπτες της τη χαρά της ανακάλυψης της φύσης, της επιβεβαίωσης των σωματικών του δεξιοτήτων, της παρατήρησης και της εξερεύνησης καινούργιων πραγμάτων, να επιφυλάσσει το απρόβλεπτο.

Για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας παιδικής χαράς δεν αρκεί ο σχεδιαστής να ανοίξει τον κατάλογο μιας εταιρείας παιχνιδοκατασκευών και να διαλέξει, ούτε απαραίτητα μεγάλα κονδύλια.

Τα προβλήματα που παρατηρούνται εντοπίζονται γιατί

• Η έλλειψη μιας καινούργιας αντίληψης στο σχεδιασμό είναι εμφανής.

• Η παιδαγωγική ποιότητα του χώρου μπαίνει σε δεύτερη μοίρα σε

σχέση με την ασφάλεια.

• Απουσιάζει μια θεσμοθετημένη διαδικασία υλοποίησης των χώρων παιχνιδιού.

• Υπάρχει έλλειψη συνεργασίας του σχεδιαστή - μελετητή του χώρου με τους μελλοντικούς χρήστες, παιδιά και γονείς.

Σύμφωνα με την οδηγία της ΕΟΚ 45112723-9 landscaping work for playgrounds η μελέτη και η κατασκευή των παιδικών χαρών είναι υπευθυνότητα πια των γεωτεχνικών. Για να προκύψει όμως ουσιαστική αλλαγή στο τρόπο παρασκευής των χώρων αυτών, χρειάζεται πρώτα από όλα η θέσπιση κριτηρίων, σαν εργαλείο σχεδιασμού, για το τι παιδικές χαρές θέλουν και χρειάζονται τα σημερινά παιδιά, καθώς και η συμμετοχή των ίδιων παιδιών.



Bιβλιογραφία

Stoecklin V., Creating playgrounds kids love. 2000

Παπαδοπούλου Ε., Χώροι για παιδιά σχεδιασμός- νομοθεσία -υγιεινή και ασφάλεια. Περιοδικό Κτήριο.

Καραγιάννη Ο. και Ε.Καρυώτη, Χώροι παιχνιδιού στην πόλη (παιδικές χαρές) Ασφάλεια και παιδαγωγική ποιότητα. Προδιαγραφές, σχεδιασμός, διαχείριση. 2003.

Παπαδημητρίου Ε., Ο φιλόξενος κήπος Περιοδικό Γεωργία- Κτηνοτροφία. 2003.


Φωτογραφίες-Κείμενο
KATΣOΓIANNH ΣTAYPOYΛA, ΓEΩΠONOΣ M.Sc.-ΑΡΧΙΤΕΚΤΩΝ ΤΟΠΙΟΥ


To παραπάνω άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό Δήμαρχος

2 σχόλια:

  1. το πιο καλο αρθρο γαι παιδικές χαρες που έχω διαβάσει ...ευγε

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Εξαιρετικό το άρθρο σας και το blog σας γενικότερα. Αντικείμενο της εργασίας μου είναι οι χώροι παιδικών χαρών και αναπλάσεων και θεωρώ ότι οι αναρτήσεις σας επηρεάζουν καθοριστικά την αντίληψή μου για τους χώρους αυτούς. Ευχαριστώ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή