H αστική δόμηση, οι υποδομές, οι άνθρωποι με τις δραστηριότητές τους και οι συνδέσεις τους ενώνονται μέσα στη πόλη και σχηματίζουν έναν οργανισμό. Το θεμελιώδες στοιχείο και ο συνδετικός κρίκος αυτού του οργανισμού είναι οι υπαίθριοι χώροι που δημιουργούν ροές δροσερού αέρα, κίνησης, και ανάσας. Οι υπαίθριοι χώροι αποτελούν σημεία αναφοράς,που σηματοδοτούν την κίνηση αλλά και τη στάση των ανθρώπων. Αποτελούν χώρους συνάθροισης συνάντησης, επικοινωνίας, παιχνιδιού, ψυχαγωγίας. Οι χώροι αυτοί που μπορεί να λέγονται πλατείες, πεζόδρομοι, πάρκα, σχολικοί κήποι, κήποι νοσοκομείων, εκκλησιών, νεκροταφείων, πάρκα γειτονιάς,ιδιωτικοί κήποι, μπαλκόνια κλπ. Σαν αυτούς που συναντήσαμε εδώ στην Νίκαια - Ρέντη.
Σαν ξερός, άγονος, βραχότοπος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η περιοχή της Νίκαιας, στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, γεμάτη με λιβάδια που έβοσκαν αιγοπρόβατα, σπαρμένα χωράφια με σιτάρι, αμπελώνες, ελιές, συκιές, ανάμεσα στους λόφους και τα γύρω βουνά. Εξήμισυ χιλιάδες οικογένειες βρέθηκαν εκεί, στην Κοκκινιά (παλιά Νίκαια) να ξεκινούν μια νέα ζωή, μια προσφυγική καθημερινότητα μέσα σε μόλις 36 τμ. για σπίτι. Είναι λοιπόν αυτονόητο ότι η επαφή των ανθρώπων αυτών με την αυλή, το πεζοδρόμιο τους πρόσφερε την επαφή και την επικοινωνία, η κυριακάτικη βόλτα στην πλατεία, στο δημοτικό κήπο τους έφερνε πίσω μνήμες, τους πρόσφερε την διαφυγή από τη δύσκολη καθημερινότητα.
Δεν είναι τυχαίο ότι το 1934 την ίδια χρονιά που στην Αθήνα διαμορφωνόταν το Πεδίο του Άρεως, στις προσφυγικές γειτονιές της Κοκκινιάς παραδινόταν ο Δημοτικός κήπος με επιφάνειες χλοοτάπητα, πολλά ανθοφόρα, λίμνη με κύκνους κατά τα αγγλικά πρότυπα. Το 1935 πραγματοποιείτε εβδομάδα αφιερωμένη στο πράσινο, το 1938 φυτεύεται ο λόφος της δεξαμενής, λίγο αργότερα πλατείες με ανθοφόρα, δέντρα, θάμνους. Όλα αυτά γίνονται μέσα σε μια πόλη που πολιτιστικά, κοινωνικά, ανθίζει. Σινεμά, θέατρο, αθλητισμός, περιβάλλον αλληλεπιδρούν στη ζωή της πόλης.
Περνώντας τα χρόνια όμως η Νίκαια φαίνεται να αφήνει τις μνήμες της, να ξεχνά την ιστορία της και να ενσωματώνεται στο κακοποιημένο αττικό τοπίο. Η ανάγκη για καλύτερη ζωή οδήγησε τους ανθρώπους να κάνουν κατάληψη των ακάλυπτων χώρων, των πλυσταριών, των αυλών, χτίζοντας και ξαναχτίζοντας προσθήκες. Φαίνεται ότι τότε και λίγο μετά με την αντιπαροχή, χάθηκε η βραδινή βεγγέρα, η γειτονιά, οι παιδικές φωνές από τους δρόμους. Τα τελευταία χρόνια η πολιτική οικονομική αστάθεια όμως οδηγεί τους ανθρώπους πάλι έξω από τα σπίτια τους, το ατομικό αλλά και το συλλογικό ενδιαφέρον δίνουν άλλο νόημα στα στοιχεία που καταγράφουν την ιστορική και πολιτιστική αξία τούτης της πόλης και αυτό μας γεμίζει ελπίδα για το μέλλον.
H Nίκαια διαθέτει .700.. στρέμματα χώρων πρασίνου με κυριότερο πνεύμονα τον λόφο Δεξαμενής…., λόφος Βώκου, Δημοτικός κήπος ….
Οι χώροι αυτοί έχουν περισσότερο τη μορφή άλσους και λιγότερο τη μορφή κήπου ή πάρκου με την έννοια που αποδίδουμε. Δεν έχουν καλλωπιστικό χαρακτήρα, εποχιακές εναλλαγές δεν υπάρχουν, όπως δεν υπάρχει χρώμα, άρωμα και οπτικές διαφυγές εκτός από τα ψηλότερα σημεία που προσφέρουν θέα.
Η Νίκαια από τη μια απέχει μόλις 3 χιλιόμετρα από την θάλασσα και από την άλλη φτάνει να ακουμπάει το όρος Αιγάλεω. Το ανάγλυφο της πόλης, το ανομοιόμορφο υψομετρικά δομημένο περιβάλλον, η κάλυψη της πόλης βορειοδυτικά από το βουνό παρεμποδίζει τους βόρειους ανέμους και ανακάμπτει την πορεία των νοτιάδων. Υπάρχει μεγάλη ανάγκη το πράσινο να δημιουργήσει μικροκλίματα που θα επεκταθούν όσο περισσότερο γίνεται στην πόλη. Οι υπάρχουσες επιφάνειες πρασίνου δεν λειτουργούν βιοκλιματικά όσο θα μπορούσαν, όχι μόνο γιατί δεν είναι συνδεδεμένες μεταξύ τους αλλά γιατί η πλειοψηφία αυτών αποτελείται απο ξηροφυτικά είδη (πεύκα, κυπαρίσσια, ελιές, μηδικές) τα οποία δεν συνεισφέρουν τόσο ώστε να επηρεάσουν τις θερμοκρασίες στην ευρύτερη γειτονιά. Λέιπει ο υποόροφος (θάμνοι κάτω από δέντρα) όπως λείπουν τα πλατύφυλλα φυλλοβόλλα, δέντρα που μέσω της αυξημένης εξατμισοδιαπνοής δροσίζουν την πόλη το καλοκαίρι και το χειμώνα προσφέρουν τον επιθυμητό ηλιασμό.
Επίσης σημαντική είναι και η παρουσία στοιχείων νερού, στην αντιμετώπιση των υψηλών θερμοκρασιών, σαν αυτό που βρίσκεται στην πλατεία Κουμπάκη το οποίο είναι ανενεργό και κρίνω ότι δεν θα πρέπει να πάει χαμένη η συνεισφορά του.
Οι μεγάλης κλίμακας χώροι περιαστικού ή αστικού πρασίνου (όρος Αιγάλεω) παραμένουν απλώς χωροθετημένοι και δέχονται συνεχώς απειλές από καταπατήσεις, παράνομες χρήσεις γης. Οι μικρότεροι χώροι πρασίνου αντιμετωπίζουν δυσκολίες ένταξης στον ιστό και τη ζωή της πόλης ενώ θα μπορούσαν να συμβάλλουν περισσότερο στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης. Η σύνδεση τους σε μια προοπτική διαμόρφωσης δικτύων είναι ένα μέτρο που θα συμβάλλει στη βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος και της ζωής των κατοίκων.
Παρατηρήθηκε μόνο ένα τέτοιο δίκτυο πεζής κυκλοφορίας, στην περιοχή της Νίκαιας, στην οδό Τσαλδάρη, και κάποιοι πεζόδρομοι έξω από σχολεία. Δεν φτάνουν. Η σύνδεση πρέπει να γίνει και με τα σημεία αναφοράς, ιστορικής σημασίας της ζωής και της πορείας της πόλης, τα οποία πρέπει να αναδειχθούν, πριν χαθούν για πάντα. Οι ευρωπαίοι προσκαλούν χιλιάδες τουρίστες να γνωρίσουν τις κοινόχρηστες αυλές (ακάλυπτους) της πόλης τους, όταν εμείς τις εγκαταλείπουμε και τις περιθωριοποιούμε.
Την πόλη της Νίκαιας –Αγ. Ιωάννη Ρέντη διασχίζουν μεγάλοι οδικοί άξονες όπως ο Κηφισός, η Θηβών, η Πειραιώς, η Γρηγορίου Λαμπράκη. Δρόμοι που είναι φορτισμένοι από αυτοκίνητα, λεωφορεία, φορτηγά κλπ. Κατά την κυκλοφορία των οχημάτων εκπέμπονται ρύποι αλλά και επαναιώρηση των σωματιδίων που έχουν κατακαθίσει και επαναφορά τους στην ατμόσφαιρα. Η φύτευση στα πεζοδρόμια, και στην κεντρική νησίδα της λεωφόρου σημαίνει ότι παράλληλες γραμμές δεντροστοιχιών ξεδιπλώνονται από την αρχή ως το τέλος της λεωφόρου και μπορούν συγκρατήσουν σωματιδια και ρύπους. Υπάρχει αναγκαιότητα επανασχεδιασμού και φυτεύσεων κάποιων νησίδων μιας και αλλού απουσιάζουν οι θάμνοι, και αλλού είναι σε κακή κατάσταση, ενώ κάποια δέντρα χρειάζεται να αντικατασταθούν μιας και έχει έρθει το βιολογικό τους τέλος. Σχολεία γυμναστήρια, γήπεδα που γειτνιάζουν με μεγάλους δρόμους επιβάλλεται να απομονωθούν με θαμνώδη και δενδρώδη βλάστηση και να προστατευτούν από τους ρύπους και τα σωματίδια.
Οι υπάρχουσες δεντροστοιχίες παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία. Η δεντροστοιχία μπορεί να εξομαλύνει όγκους, να λειτουργήσει σαν εργαλείο μεταφοράς επιθυμητών αέριων μαζών. Παλιότερα οι άνθρωποι φύτευαν δέντρα έξω από την πόρτα τους που πίστευαν ότι σε δύσκολες στιγμές θα τους εξασφάλιζαν την επιβίωση. Σήμερα αψηφώντας την νομοθεσία και την ουσιαστική σημασία των δεντροστοιχιών, οι νέες κατασκευές δεσμεύουν τα πεζοδρόμια σαν εισόδους χώρων στάθμευσης, με αποτέλεσμα τον αποδεκατισμό των δεντροστοιχιών. Τα αυτοκίνητα δεν έχουν θέση στα πεζοδρόμια.
Η διασφάλιση της ελευθερίας και της ασφαλούς κίνησης δημιουργεί στον πολίτη το αίσθημα του σεβασμού που τρέφει απέναντι του η πολιτεία και ο συμπολίτης του και είναι σίγουρο ότι αυτό τον σεβασμό θα το ανταποδώσει.
Οι υπαίθριοι ανοιχτοί χώροι δεν θα πρέπει να κατακλύζονται από εμπορικές δραστηριότητες γιατί έτσι υποβαθμίζετε η κοινωνική και φυσική υπόσταση των τόπων αυτών. Όταν αναφερόμαστε στις χρήσεις των υπαίθριων χώρων δεν εννοούμε αποκλειστικά καταναλωτική δραστηριότητα των επισκεπτών. Η Νίκαια αυτό το ξέρει καλά, αναφέρομαι στο παράδειγμα της υπαίθριας έκθεσης γλυπτικής στο Κατράκειο, τέτοιες δράσεις θα πρέπει να ενισχύονται και να έχουν εκπαιδευτικό χαρακτήρα.
Η εναλλακτική εκπαίδευση των παιδιών μέσα σε ανοιχτούς υπαίθριους χώρους που μπορεί να γίνεται με την στήριξη του δήμου θα δημιουργήσει πολίτες που θα νοιάζονται για αυτούς. Τα σημερινά παιδιά περισσότερο από ποτέ έχουν ανάγκη να συνδεθούν με φυσικά στοιχεία, να τα παρατηρήσουν, να ανακαλύψουν την χρηστική αξία ενός φυτού που δίνει καρπούς, αλλά και ενός άλλου που μπορεί να μη δίνει αλλά η σημασία του μπορεί να είναι εξίσου σημαντική. Όταν ένα παιδί φυτέψει ένα δέντρο αφήνει πίσω ένα ίχνος του, αυτό το παιδί δεν θα καταστρέψει δεν θα σπάσει θα γίνει σύμμαχος μας στο αγώνα για μια πράσινη πόλη.
Το παλιό Νεκροταφείο μπορεί να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο σαν ενδιάμεσος σταθμός της σύνδεσης του όρους Αιγάλεω με την πόλη. Οι τεχνικές εξυγίανσης του εδάφους μας δίνουν την ικανότητα να επαναχρησιμοποιήσουμε αυτό το χώρο και να αποκτήσει νέο χαρακτήρα και νέες χρήσεις.
Το ιδιωτικό πράσινο παίζει επίσης σημαντικό ρόλο και θα έπρεπε να παροτρύνονται και να δίνονται κίνητρα στους κατοίκους της πόλης να το αναπτύσσουν στους κήπους τους, τις βεράντες αλλά και τις ταράτσες τους. Η κατασκευή φυτεμένων δωμάτων σε δημοτικά κτίρια και η δυνατότητα επίσκεψής τους από κοντά θα έδιωχνε τις αμφιβολίες και τους φόβους των δημοτών για τις πράσινες ταράτσες.
Οι χώροι πρασίνου της πόλης συντηρούνται επαρκώς κάπου και αλλού λιγότερο επαρκώς. Όπως και να χει όμως η συντήρηση προμηνύει τη φθορά και το θάνατο. Το ζητούμενο για μας τους επιστήμονες είναι η σωστή οργάνωση και η κατάλληλη διαχείριση του πρασίνου. Η σωστή διαχείριση ξεκινά από τον σχεδιασμό κατά τον οποίο η πόλη θα πρέπει να επανασυνδεθεί με το οικοσύστημα, το πράσινο πρέπει να αποτελέσει μέρος του πολεοδομικού σχεδιασμού, και η βιωσιμότητα του πρέπει να αποτελεί αντικείμενο μελέτης από ομάδα επιστημόνων.
Ζητήματα όπως η άρδευση των επιφανειών πρασίνου, η διαχείριση των υπολειμμάτων των κλαδεμάτων, η φυτοπροστασία των υφιστάμενων φυτών πρέπει να αντιμετωπίζονται συνολικά και βάσει κανονισμού σαν αυτό που ψηφίστηκε από το δημοτικό συμβούλιο του δήμου σας πρόσφατα. Το νερό, αυτό το πολύτιμο αγαθό θα πρέπει να χρησιμοποιείται με σύνεση. Η επιλογή φυτών με μειωμένες απαιτήσεις σε νερό είναι η μία άποψη που όπως προείπα δεν λειτουργεί βιοκλιματικά. Η άλλη άποψη μιλάει για αξιοποίηση και οικονομία των διαθέσιμων υδάτινων πόρων. Το βρόχινο νερό που θα μπορούσε να εμπλουτίζει τον υδροφόρο ορίζοντα της οδηγείται στις αποχετεύσεις μέσω των πλακοστρωμένων και ασφαλτοστρωμένων επιφανειών και καταλήγει στη θάλασσα φορτίζοντας το αποχετευτικό δίκτυο και δημιουργώντας πλημμυρικά φαινόμενα μέσα στην πόλη. Εκατό τετραγωνικά πλακόστρωσης «παράγουν» ένα κυβικό νερού που φτάνει στην αποχέτευση μετά από μία βροχούλα των 10mm.
Επίσης η κυκλοφορία στο εμπόριο υλικών που επιτρέπουν την εξοικονόμηση νερού άρδευσης της τάξης 35-45% λόγω της μείωσης των απωλειών του νερού από εξάτμιση ή απορροή των συστημάτων, υλικών που δεν βανδαλίζονται μειώνουν τις υδάτινες απώλειες.
Οι κλαδεύσεις θα πρέπει να γίνονται έγκαιρα χρονικά πχ ο δημοτικός κήπος παρουσιάζει εικόνα ζούγκλας. Δεν πρέπει να λυπόμαστε να κλαδέψουμε ένα θάμνο, να κόψουμε ένα δέντρο αν με αυτό τον τρόπο δημιουργούμε καλύτερες συνθήκες ανάπτυξης για τα υπόλοιπα φυτά, έτσι και αλλιώς και στην ίδια τη φύση υπάρχει το φαινόμενο της επιλογής.
Πριν κατασκευαστεί ένας χώρος πρασίνου θα πρέπει να υπολογίζεται το κόστος διαχείρισής του. Είναι ωραίες οι μεγάλες ιδέες αλλά θα πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα διαχείριση τους. Σύμφωνα με έρευνα το κόστος κατασκευής αποτελεί το 15% του συνολικού κύκλου ζωής το οποίο υπολογίζεται κατά μέσο όρο 30 χρόνια.
Είναι σημαντικό να μην εγκαταλείπονται οι κήποι, τα πάρκα, το ιδιωτικό πράσινο της πόλης γιατί τούτο το γεγονός σηματοδοτεί αφημένες ζωές και καταθλιπτικές κοινωνίες.
Πράσινη πόλη είναι η πόλη που θέλουμε, είναι μια πόλη, με ζωντανούς ανθρώπους που συμμετέχουν, που ονειρεύονται, που αγαπάνε, είναι τόπος να ζεις, είναι ο τόπος που η φύση, το δομικό υλικό και ο άνθρωπος συναντιούνται ισότιμα, είναι μονόδρομος, είναι η πόλη του μέλλοντος, που βάζει άλλες προτεραιότητες και έχει διαφορετική προσέγγιση για την ζωή μέσα σε αυτή.
Κατσογιάννη Σταυρούλα
Γεωπόνος-αρχιτέκτων τοπίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου